«Σήκω αδερφέ μου από τη γη…» – 76 χρόνια από το φρικιαστικό έγκλημα των Γερμανοφασιστών στο Κομμένο Άρτας

Πέρασαν 76 χρόνια από τη μαζική σφαγή των κατοίκων του Κομμένου Άρτας από τους χιτλερικούς καταχτητές. Το φρικτό αυτό έγκλημα ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο που στόχο είχε να καμφθεί η αντίσταση του ελληνικού λαού, τη στιγμή που ο απελευθερωτικός αγώνας εναντίον των Γερμανών και Ιταλών καταχτητών είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του. Συγκεκριμένα, αφού το γερμανικό μέτωπο άρχισε να καταρρέει, οι Γερμανοί έθεσαν σε εφαρμογή τη χιτλερική αρχή της «αλληλέγγυας ευθύνης» και άρχισαν να διαπράττουν φρικιαστικά εγκλήματα. Θύμα αυτής της θηριωδίας υπήρξε και το Κομμένο, για το οποίο οι φασίστες είχαν πληροφορίες ότι αποτελούσε κέντρο δράσης αντιστασιακών οργανώσεων.

Τα χαράματα της 16ης Αυγούστου του 1943 και ενώ οι χωριανοί κοιμούνται, μια φάλαγγα με 22 αυτοκίνητα σταθμεύει στο χωριό και 400 Γερμανοί στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων, οπλισμένοι με όλμους, πολυβόλα, χειροβομβίδες και αυτόματα, το περικυκλώνουν. Στις 4.30 το πρωί δίνεται το σύνθημα της μαζικής εξόντωσης και μέσα σε ελάχιστα λεπτά το χωριό μετατρέπεται σε μια κόλαση φωτιάς. Οι Γερμανοί καταστρέφουν με πρωτόγνωρη μανία ό,τι βρίσκεται μπροστά τους. Τουφεκίζουν και σφάζουν αδιάκριτα άντρες, γυναίκες, γέρους και παιδιά.

Οι Γερμανοί φασίστες καταχτητές φωτογραφίζονται μπροστά στις φλόγες…

Τα στοιχεία της καταστροφής είναι συνταρακτικά. (…)Μέσα στα ίδια τους τα σπίτια κάηκαν ζωντανοί γονείς μαζί με τα παιδιά τους. Ούτε ένα τουφέκι δε στράφηκε εναντίον των γερμανών. Οι απώλειες του Κομμένου 317 νεκροί. Σπίτια καμένα, αγαθά λεηλατημένα, κτίρια πυρπολημένα. Οι απώλειες των επιδρομέων ένα μεγάλο, ένα τεράστιο και απερίγραπτο μηδέν, που στρέφεται, εντέλει, εναντίον τους και τους εξευτελίζει.

Ο Θεόδωρος Αντωνίου εκτελέστηκε μέσα στο σπίτι του μαζί με τη γυναίκα του και τα τρία παιδιά του, ηλικίας 4, 3 και 2 ετών. Ο Χρήστου Αποστόλου σφαγιάστηκε μέσα στο σπίτι του μαζί με τη γυναίκα του, τη μητέρα του και τα δύο παιδιά του, ηλικίας 11 και 3 ετών. Ο Αθανάσιος Διαμαντής εκτελέστηκε μαζί με τη γυναίκα του και τα πέντε παιδιά του, ηλικίας 30, 10, 16, 8 και 5 ετών. Ο Κων/νος Κριτσιμάς σφαγιάστηκε μέσα στο σπίτι του μαζί με τη γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά του, ηλικίας 8, 6, 3 και 1 έτους. Η Αικατερίνη Μαράγγου εκτελέστηκε μαζί με το παιδί της, ηλικίας 40 ετών, και τα πέντε εγγόνια της, ηλικίας 14, 11, 8, 6 και 4 ετών. Ο Θεόδωρος Μάλλιος σφαγιάστηκε στο γάμο της κόρης του, μαζί με τη γυναίκα του, τα εφτά από τα εννιά παιδιά του, ηλικίας 25, 24, 22, 21, 16, 11, και 6 ετών, και τη νύφη του, ηλικίας 24 ετών. Στο ματωμένο γάμο δολοφονήθηκαν η νύφη Αλεξάνδρα και ο γαμπρός Θεοχάρης.

Από το γένος Κοντογιάννη εκτελέστηκαν 29 άτομα, από το γένος Κριτσιμά 24, από το γένος Κολιοκώτση 16, από το γένος Διαμαντή 15, από το γένος Αντωνίου 13. Από τους ξένους που εκείνη την ημέρα βρέθηκαν στο Κομμένο λόγω του πανηγυριού του Δεκαπενταύγουστου και του γάμου εκτελέστηκαν περίπου 35 άτομα. Εκτελέστηκαν επίσης 3 Ισραηλίτες, οι οποίοι έμεναν στο Κομμένο.

Από το βιβλίο «Άι Κομμένο της άσβεστης μνήμης» του Δημήτρη Χρ. Βλαχοπάνου, «Εντύπωσις», 2η έκδοση 2009

Η φρίκη του μίσους και της καταστροφής κράτησε εννιά ώρες. Το μεσημέρι οι Γερμανοί φεύγουν παίρνοντας μαζί τους ρούχα, χρυσαφικά, ζώα, χρήματα και ό,τι άλλο πολύτιμο βρουν. Αυτό που μένει πίσω είναι ένα απέραντο νεκροταφείο με 317 πτώματα. Εξοντώθηκαν 20 ολόκληρες οικογένειες. Εκτελέστηκαν 97 νήπια και παιδιά ηλικίας έως 15 ετών και 119 γυναίκες. Θα περάσει πολύς καιρός για να ταφούν οι νεκροί και να σταθούν στα πόδια τους οι 440 που γλίτωσαν. Η φρίκη του πολέμου εξακολουθεί για πολύ να συμβιώνει με τον κόσμο. Εκείνο το “γιατί”, όμως, μένει αναπάντητο ως τώρα.

«Σήκω αδερφέ μ’ από τη γη κι από το μαύρο χώμα…»

Συγκλονίζει το μοιρολόι για την απώλεια του αγαπημένου προσώπου, που ερμηνεύει μοναδικά ο σπουδαίος δεξιοτέχνης του κλαρίνου Γρηγόρης Καψάλης:

«Σήκω αδερφέ μ’ από τη γη κι από το μαύρο χώμα,
να δεις χαρές που γίνονται δω στον απάνω κόσμο,
χορεύουν νιές, χορεύουν νιοί, χορεύουν παλικάρια,
και συ αδερφέ μ’ στη μαύρη γη, σε τρώει το μαύρο χώμα,
τίποτα δεν εχάρηκες δω στον απάνω κόσμο,
σε πήρε ο Χάρος κι έφυγες…»