Πολεμώντας τους Γερμανούς και «Έλληνες» γερμανοντυμένους – Η μάχη της Σπηλιάς Κισσάβου στις 26 Μάρτη 1944

Το βράδυ της 25 του Μάρτη 1944, μια διμοιρία του Τάγματος Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ πέρασε από τον Όλυμπο στον Κίσσαβο, στα πλαίσια προετοιμαζόμενης  επίθεσης  κατά της σιδηροδρομικής γραμμής στην κοιλάδα των Τεμπών. Η συγκεκριμένη επιχείρηση ήταν μέρος του σχεδίου «Κιβωτός» του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Σχεδόν ένα μήνα νωρίτερα, στις 23 του Φλεβάρη 1944, τμήμα του Τάγματος Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ, υπό την καθοδήγησή του θρυλικού μπουρλοτιέρη του ΕΛΑΣ (και στη συνέχεια του ΔΣΕ) Αντώνη Αγγελούλη (Βρατσάνου), είχε ανατινάξει την περίφημη «Ταχεία 53», γερμανική αμαξοστοιχία που κατευθυνόταν στο Ανατολικό Μέτωπο, γεμάτη με Γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες. Η ανατίναξης της αμαξοστοιχίας στοίχισε στους καταχτητές 450 νεκρούς, μεταξύ των οποίων ένας στρατηγός με το επιτελείο του και 150 αξιωματικοί της Βέρμαχτ. Η στρατηγικής σημασίας αυτή επιχείρηση, κατά τη διάρκεια της οποίας ο διοικητής Βρατσάνος τραυματίστηκε σοβαρά, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην Ευρώπη κατά των Γερμανών ναζί.

Μετά από την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοφασίστες καταχτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους προχώρησαν σε μαζικά αντίποινα εκτελώντας δεκάδες πατριώτες, ενώ αναζητούσαν σκυλιασμένα ένα χτύπημα κατά των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην περιοχή.

Για τις κινήσεις της διμοιρίας που είχε καταφτάσει στο χωριό Σπηλιά Κισσάβου οι Γερμανοί είχαν πληροφορηθεί από ντόπιους συνεργάτες τους, γερμανοντυμένους Έλληνες που τους οδήγησαν στη συνέχεια στην περιοχή. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ που είχαν ενημερωθεί για τις κινήσεις των καταχτητών και των συνεργατών τους, έστησαν τη νύχτα ενέδρα και τους περίμεναν, μέσα σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες (σφοδρή χιονοθύελλα). Στη συνέχεια, το πρωί της 26 του Μάρτη 1944, κι αφού οι Γερμανοί δεν φάνηκαν οι αντάρτες κατέλυσαν στο σχολείο του χωριού και σε ένα εκκλησάκι που βρισκόταν στην άκρη του χωριού. Η χιονοθύελλα μαινόταν.

Τα όσα ακολούθησαν καταγράφονται στην έκδοση «Έπεσαν για τη ζωή», της ΚΕ του ΚΚΕ:

«Επειδή το όπλα τους κυριολεκτικά είχαν παγώσει, καταπιάστηκαν με το καθάρισμά τους. Ένας λόχος του 54ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ καταυλίστηκε στο σχολείο του χωριού και στον Αη Λια, σ’ άλλο εκκλησάκι.

Κι ενώ οι ΕΛΑΣίτες στον Αη Γιάννη καθάριζαν τα όπλα τους κι η χιονοθύελλα μαίνονταν, στις 10.30 π.μ. μεγάλη δύναμη Γερμανών με οδηγούς ντόπιους προδότες κυκλώνουν αιφνιδιαστικά το χωριό και τον Αη Γιάννη και στήνουν γύρω πολυβόλα. Σε μια στιγμή ανοίγει η πόρτα. Ένας Γερμανός οπλισμένος σαν αστακός στέκει στο κατώφλι με προταγμένο το μυδράλιο. Πίσω του ένας άλλος. Λίγα δευτερόλεπτα σιγή και μετά μια μακρόσυρτη ριπή πάνω απ’ τα κεφάλια των ανταρτών. Ο Γερμανός σωριάζεται νεκρός μπροστά στην είσοδο της εκκλησίας, ενώ ο δεύτερος τραυματισμένος πέφτει προς τα έξω. Είχε προλάβει ο ομαδάρχης, λοχίας του Αλβανικού Νίκος Ντάγιας, απ’ τους Γόννους Λάρισας, και με μια ριπή με το καθαρισμένο αυτόματο Τόμσον του, τους έριξε κάτω. Απ’ έξω οι Γερμανοί βάζουν πυρά ακατάπαυστα.

Η κατάσταση είναι δραματική. Δεν υπάρχει δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν οι ΕΛΑΣίτες όλα τους τα όπλα. Κάποιος χτυπάει με το αυτόματο απ’ τη μικρή τρύπα στο ιερό βήμα, έτσι που να μην μπορούν οι Γερμανοί να τη χρησιμοποιήσουν. Μέσα στον χαλασμό ο Νίκος Ντάγιας παίρνει το μυδράλιο του σκοτωμένου Γερμανού, το στήνει πάνω στο πτώμα του και ρίχνει στους πολιορκητές. Ταυτόχρονα παροτρύνει τους συναγωνιστές του να βγουν έξω από το εκκλησάκι για να σωθούν. Εκείνος παραμένει στη θέση του ρίχνοντας συνέχεια πάνω στους Γερμανούς. Οι συναγωνιστές του πηδούν από πάνω του και βγαίνουν έξω, όμως δέχονται γερμανικά πυρά φραγμού και οι περισσότεροι σκοτώνονται. Η μάχη γενικεύεται και μέσα στο χωριό. Γερμανοί και προδότες χτυπούν αδιάκριτα και σκοτώνουν και γυναικόπαιδα που προσπαθούν να φύγουν.

Όταν πια τα πυρομαχικά του μυδράλιου τελείωσαν, ο Νίκος Ντάγιας, τελευταίος, εγκαταλείπει το εκκλησάκι και ύστερα από πολλά άλματα, και ελιγμούς ξεφεύγει τραυματισμένος απ’ τον κλοιό ρίχνοντας ριπές με το Τόμσον του και δυο χειροβομβίδες. Στο εκκλησάκι έμειναν τρεις νεκροί ΕΛΑΣίτες.

Αποτέλεσμα αυτής της επιδρομής των Γερμανών σε συνεργασία με τους προδότες ήταν να σκοτωθούν 16 αντάρτες του ΕΛΑΣ και 14 κάτοικοι του χωριού. Δίνουμε παρακάτω τα ονοματεπώνυμά τους:

Οι νεκροί αντάρτες του ΕΛΑΣ είναι:

ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του Κώστα. Από την Καρυά Ολύμπου. Ήταν διοικητής της Διμοιρίας Μηχανικού του ΕΛΑΣ. Είχε αρρωστήσει και έμεινε σ’ ένα σπίτι. Αν και άρρωστος, έτρεξε να βοηθήσει τους συναγωνιστές του. Στην προσπάθειά του αυτή σκοτώθηκε.

ΠΡΑΠΑΣ ΝΙΚΟΣ του Αριστείδη. Από τη Σπηλιά. Λοχίας του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε μόλις βγήκε από το εκκλησάκι.

ΤΑΚΑΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ του Αθανασίου. Γεννήθηκε το 1917 στο Αργυροπούλι Τιρνάβου. Υπηρετούσε στη Διμοιρία Μηχανικού του ΕΛΑΣ.

ΤΣΕΛΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Κώστα. Γεννήθηκε το 1911 στα Αμπελάκια Λάρισας. Υπηρετούσε στη Διμοιρία Μηχανικού του ΕΛΑΣ.

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Γιάννη και της Κρυστάλλους. 27 χρόνων. Από το Αργυροπούλι Τυρνάβου. Πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41. Μαχητής του Λόχου Μηχανικού του ΕΛΑΣ Ολύμπου.

ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ του Χρήστου. Απ’ τους Γόννους Λάρισας. Υπηρετούσε στο Λόχο Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ. 29 χρόνων.

ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ. Γεννήθηκε το 1920 στην Αγιά Λάρισας. Κάτοικος του χωριού Ελευθέριο (Καραλάρ) Λάρισας. Στην Κατοχή υπηρετούσε στη Χωροφυλακή, στα Τέμπη. Άκουσε το προσκλητήριο του ΕΛΑΣ, εγκατέλειψε τη Χωροφυλακή και εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ. Υπηρετούσε στο Λόχο Μηχανικού Ολύμπου.

ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Γιώργου. Από την Ιτέα Λάρισας. 27 χρόνων. Μαχητής του Λόχου Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ.

ΤΣΙΑΜΠΑΛΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ του Κώστα. Γεννήθηκε το 1917 στη Ραψάνη Λάρισας. Μέλος του ΚΚΕ. Ηρωική μορφή. Τραυματισμένος πέφτει πάνω στους Γερμανούς και στους γερμανοντυμένους «Έλληνες» συνεχίζοντας να ρίχνει πάνω τους όρθιος. Κάποια στιγμή η σκανδάλη πέφτει μ’ ένα ξερό «κλακ». Το όπλο του είναι πια άχρηστο. Λεν υπάρχει ούτε μια σφαίρα για τον ίδιο. Το ρίχνει χιαστί, τραβάει το γερμανικό ξίφος. Κάνει μερικά βήματα, τρικλίζει, πάει να κρατηθεί και τελικά πέφτει νεκρός έχοντας σφιγμένο το ξίφος στο χέρι του.

ΓΑΓΑΤΣΙΟΣ ή ΓΑΝΑΤΣΙΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ του Οδυσσέα. Από την Αθανάτη Αγιάς. Μαχητής του Λόχου Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ.

ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ή ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ του Αποστόλου. Από τη Λάρισα. Υπηρετούσε στο Λόχο Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ. 25 χρόνων.

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ του Ηλία. Από τους Νερόμυλους Αγιάς. 47 χρόνων. Το 1942 έγινε μέλος του ΕΑΜ. Το 1943 μέλος του ΚΚΕ και κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ.

ΝΤΑΒΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

ΚΕΣΜΕΤΖΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του Γ. Από τον Βόλο. Υπηρετούσε στη 16η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ.

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΤΣΑΠΑΖΗ ΡΩΞΑΝΗ

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ

Οι νεκροί κάτοικοι του χωριού Σπηλιά είναι:

ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗ ΑΦΕΝΤΙΑ

ΤΡΙΓΙΕΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΤΖΙΕΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ

ΤΖΙΕΡΑ ΒΑΓΓΕΑΙΤΣΑ (3 χρόνων). Τη σκότωσαν πάνω στο πτώμα της μάνας της.

ΓΚΟΥΝΤΑΜΑΝΗ ΕΙΡΗΝΗ

ΧΡΥΣΙΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

ΠΑΠΑΣ ή ΠΡΑΠΑΣ ΡΙΖΟΣ. ΕφεδροΕΛΑΣίτης.

ΔΟΞΑΡΑΣ ΝΙΚΟΣ. Κωφάλαλος.

ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΑΔΟΥΛΗ

ΤΖΟΥΡΑΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΣ. ΕφεδροΕΛΑΣίτης.

ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ

ΚΟΝΤΟΣ ΚΩΣΤΑΣ

ΧΑΔΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. Τον εκτέλεσαν στ’ αλώνια, έξω απ’ το χωριό.

Άλλα θύματα του χωριού σε άγνωστο χρόνο ήταν και οι:

ΓΚΟΥΝΤΑΡΑΣ ΝΙΚΟΣ, ΓΚΟΥΝΤΑΡΑ ΤΑΣΙΑ, ΓΚΟΥΝΤΖΑΜΑΝΗ ΜΑΡΙΑ, ΔΟΞΑΡΑ ΧΑΪΔΩ, ΖΑΦΕΙΡΗ ΑΦΕΝΤΙΑ.