Οι γυναίκες το Δεκέμβρη του 1944

Είναι γνωστό ότι η εμπειρία της κατοχής και της Αντίστασης, χάρη και στην αποφασιστική προσπάθεια του ΚΚΕ σε αυτή την κατεύθυνση, υπήρξε έναυσμα μαζικής χειραφέτησης των γυναικών, ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές, καθώς αυτές βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του κατακτητή, αναλαμβάνοντας κάθε είδους καθήκοντα, ακόμα και με το όπλο στο χέρι. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι γυναίκες, συχνά νεαρές κοπέλες συνέχισαν την ηρωική τους δράση και στη διάρκεια της μεγάλης μάχης του Δεκέμβρη ενάντια στους Βρετανούς και την ντόπια αντίδραση. Η συγκριτικά λιγότερο γνωστή αυτή πτυχή της δράσης των γυναικών στο λαϊκό κίνημα φωτίζεται από το σχετικό κεφάλαιο, με τίτλο “Οι γυναίκες το Δεκέμβρη του 1944”, στο εξαιρετικό λεύκωμα της ΚΟΑ και της Σύγχρονης Εποχής, με τίτλο “1944. Η Απελευθέρωση της Αθήνας και η ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη”, το οποίο και παραθέτουμε:

Στη διάρκεια του επικού αγώνα του Δεκέμβρη του 1944, με πρωτοφανέρωτο ηρωισμό, αυταπάρνηση, αυτοθυσία μάχονται και οι γυναίκες, οι οποίες με τη δράση τους κατέκτησαν δικαιώματα που το αστικό καθεστώς δεν είχε δώσει όλα τα προηγούμενα χρόνια. Το κυριότερο ήταν ότι έσπασαν προκαταλήψεις για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία…

Η στάση και η δράση αυτών των γυναικών είχε τα χαρακτηριστικά της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης, μαζί με την αυτοθυσία. Δεν ήρθε μόνο σαν αντίδραση στην τριπλή κατοχή ή σαν αποτέλεσμα των ηρωικών σελίδων αντίστασης σε κάθε φάση του εργατικού – λαϊκού κινήματος και ιδιαίτερα του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Καθοριστικής σημασίας ήταν η προσπάθεια του ΚΚΕ για “ειδική” δουλειά στις γυναίκες, πρώτα απ’ όλα των κομμουνιστριών, που συνέβαλαν και με το παράδειγμα τους, ώστε οι αγωνίστριες γυναίκες να βάλουν τη δική τους σφραγίδα στην πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση.

Η δράση τους ήταν μαχητική και πλάι στους άνδρες συντρόφους τους συχνά έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους. Οι γυναίκες του Δεκέμβρη του 1944 βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, μαζί με τους άνδρες συντρόφους τους. Υπάρχει αντικειμενική δυσκολία ακριβούς καταγραφής όλων αυτών των γυναικών, γιατί αρκετές μνημονεύονται με το μικρό τους όνομα ή με ψευδώνυμο. Παρόλ’αυτά ο κατάλογος είναι μακρύς, ηρωικός.

Ήταν εργάτριες, αγρότισσες, διανοούμενες, μαθήτριες, σπουδάστριες, γυναίκες των λαϊκών γειτονιών της Αθήνας, που έζησαν σε όλο το εύρος της τη διπλή καταπίεση της γυναίκας, τη φρίκη του πολέμου, την πείνα, τις διώξεις, την τριπλή κατοχή. Σε αυτές τις συνθήκες, σε μια δύσβατη πορεία, μπόρεσαν και οργανώθηκαν, έδωσαν μαχητική απάντηση.

Από τις αρχές του Δεκέμβρη, με τα πρώτα συλλαλητήρια στις 3 και 4 Δεκέμβρη, καταγράφονται τα πρώτα θύματα: Αθανασίου Γ., Ασλανίδου Ευτέρπη, υφάντρια, Εγγλεζάκη Φωτεινή, κάτοικος Καισαριανής από τις παράγκες του Αϊ-Νικόλα, Μαυροκέφαλου Αλεξάνδρου από τον Πειραιά, μέλος του ΕΑΜ, Μπακόλα Μαρία (και ο σύζυγός της Αριστείδης, τραγικοί γονείς της ηρωίδας Όλγας Μπακόλα, που σκοτώθηκε στη μεγάλη διαδήλωση στις 22 Ιούλη 1943 στην Αθήνα), Βάιλα Θεώνη, μαθήτρια στο Γυμνάσιο Καλογριών, μέλος της ΕΠΟΝ Κουκακίου. Η Δέσποινα Λαδοπούλου βρισκόταν πολιορκημένη με τη διμοιρία του λόχου της στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, ενώ οι Άγγλοι προσπαθούσαν να σπάσουν την πόρτα. Εκείνη με το όπλο στο χέρι τους ανάγκασε να υποχωρήσουν.

Οι γυναίκες που δεν υπολείπονταν σε μαχητικότητα σε κάθε λαϊκή εκδήλωση υποστήριξής του ένοπλου αγώνα, ήταν και κορίτσια 12-15 χρονών, τα οποία έφταναν δίπλα στους μαχητές ακροβολιστές και πυροβολητές για να τους δώσουν τα απαραίτητα εφόδια.

Κοπέλες ακόμα και 13 χρονών, ως τραυματιοφορείς, έφταναν με τα φορείας του μέχρι τη νεκρή ζώνη για να μεταφέρουν τους τραυματίες, χάνοντας ακόμα και τη ζωή τους. “Δε γυρίζουν πίσω, μένουν νεκρές κρατώντας στην αγκαλιά τους τον τραυματία που πήγαν να γλιτώσουν” (6η Αχτίδα του ΚΚΕ, οι Ανατολικές συνοικίες του Δεκέμβρη το 1944).

Η Κική Πλατή, που ήταν μαθήτρια και ιδρυτικό στέλεχος της Λεύτερης Νέας και μετέπειτα γραμματέας της ΕΠΟΝ Εξαρχείων, σκοτώθηκε στις 3 Γενάρη 1945 από βρετανικό ρουκετοβόλο. Η νοσοκόμα Μαρία Πανά υπηρετούσε στο Ασκληπιείο Νοσοκομείο Βούλας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Εθελοντικά κατατάχτηκε στο νοσοκομείο του ΕΛΑΣ Νέας Σμύρνης. Από τις 20 ως τις 28 Δεκέμρβη υπηρέτησε στο συνεργείο του ΕΛΑΣ Υμηττού. Στη διάρκεια της υποχώρησης τραυματίστηκε από αεροπλάνο. Τη νύχτα της 29ης Δεκέμβρη του 1944, περνώντας με τον ΕΛΑΣ πάνω από τον Υμηττό με το προσωπικό του χειρουργείο μέσα σε άγρια χιονοθύελλα, δεν άντεξε και πέθανε από την παγωνιά. Η Ειρήνη Βασιλάκη τραυματίστηκε θανάσιμα από αγγλικό πολυβόλο. Το πτώμα της βρέθηκε για αναγνώριση στην έκθεση του Περιστερίου. Η Κωτσάκη Χρυσούλα, νοσοκόμα 18 χρονών, μέλος του ΚΚΕ, πιάστηκε από τους χίτες στο Πολιτικό Νοσοκομείο, όπου εργαζόταν. Μετά από φρικτά βασανιστήρια την εκτέλεσαν.

Η Άννα Φραγκούλη, προκειμένου να σώσει τραυματία, σήκωσε λευκή σημαία, όμως την σκότωσαν.

Στην Καλλιθέα τα τανκς καραδοκούσαν τη λήξη της προθεσμίας για τη διάλυση του ΕΛΑΣ, όπου 3000 άοπλες γυναίκες το πλεύρισαν και άρχισαν να χορεύουν γύρω τους. Οι καμπάνες χτυπούν, τα χωνιά διαλαλούν. Η Καλλιθέα απομονώθηκε από τους Άγγλους, καθώς στη λεωφόρο Συγγρού, δύο ή ώρα τα μεσάνυχτα, τοποθετήθηκαν αλυσίδες. Οι Άγγλοι για πρώτη φορά αντίκρισαν τέτοιο παράξενο εχθρικό στρατό.

Μέλπω Αξιώτη

Η συμμετοχή των γυναικών στα γεγονότα του Δεκέμβρη ήταν το αποκορύφωμα της συμμετοχής τους στον ΕΑΜικό αγώνα, προαναγγέλλοντας τις ηρωικές σελίδες που έγραψαν οι κομμουνίστριες και άλλες αγωνίστριες, στην πάλη του ΚΚΕ για την απελευθέρωση της γυναίκας, ενάντια σε κάθε κοινωνική ανισότητα και καταπίεση, για τη σοσιαλιστική – κομμουνιστική κοινωνία.