Το μορφωτικό έργο στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας

Στο ζήτημα της εκπαίδευσης, ζωτικής σημασίας μέτρο για την ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ήταν η αποκατάσταση της λειτουργίας των σχολείων στις ελεύθερες περιοχές, αλλά και μια πρώτη προσπάθεια πρακτικής εφαρμογής ορισμένων εκσυγχρονισμών και καινοτόμων στοιχείων εμπνευσμένων από την εκπαιδευτική και παιδαγωγική πείρα της ΕΣΣΔ.

Με την ψήφιση του Σχεδίου για μια Λαϊκή Παιδεία, στο πλαίσιο των εργασιών του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ (14-27 Μάη 1944), καθιερώνονται: Η κοινή δημοτική γλώσσα ως μοναδικό γλωσσικό όργανο στην Παιδεία όλων των βαθμίδων, η δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία ως 14 ετών (μέτρο που οι αστικές κυβερνήσεις στην Ελλάδα νομοθετούν μόλις το 1964).

Εισήγηση του Γραμματέα Παιδείας Π. Κόκκαλη στο Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ στις Κορυσχάδες

23 Μάη 1944

(αποσπάσματα)

Η παιδεία στο λαϊκό κράτος, πρέπει να εξυπηρετεί τα ζωντανά ιδανικά του λαού και της νεολαίας. Το σχολείο πρέπει να είναι σπλάχνο από τα σπλάχνα του λαού. […]

Η νεολαίας μα πρέπει με την παιδεία που θα της δώσουμε να κατανοήσει βαθιά

Α) Πως η φύση και η ζωή των ανθρώπων αλλάζουν αδιάκοπα μορφές,

Β) Πως η σημερινή τραγική πραγματικότητα δεν είναι αιώνια και αμετάβλητη και επομένως πως τα προνόμια των λίγων δεν είναι ιερά και απαραβίαστα.

Γ) Πως ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί για ν’αλλάξει την τραγική πραγματικότητα που τον βαραίνει σήμερα και

Δ) Πως μέσα στον αγώνα για την αλλαγή αυτή οι νέοι πρέπει να γίνουν πρωτοπόροι. Μ’άλλα λόγια πως οι νέοι έχουν το δικαίωμα και την υποχρέωση να γίνουν άξια και συνειδητά μέλη της κοινωνίας και να πάρουν ενεργό ρόλο στην ανοικοδόμηση της χώρας μας. […]

Η παιδεία στις σημερινές συνθήκες

Μέσα στις σημερινές δύσκολες συνθήκες του και εθνικοαπελευθερωτικού και λαολυτρωτικού αγώνα η Γραμματεία της Παιδείας, εμπνεόμενη από τις παρακάτω γενικές αρχές της προοδευτικής αγωγής, πήρε τα μέτρα.

α) Έκανε κάθε προσπάθεια για να λειτουργήσουν τα σχολεία στην ελεύθερη ελλάδα. Τα προβλήματα; Που αντιμετωπίζει είναι πολλά και δυσκολόλυτα. Και ιδιαίτερα το πρόβλημα του διδαχτικού προσωπικού. Ένα μεγάλο μέρος των δασκάλων μας, πρωτοπόρων στον εθνικοαπελευθερωτικό και λαολυτρωτικό αγώνα, έχουν πάρει τα όπλα και γράφουν σελίδες ηρωισμού και θυσίας, μέσα στο ένδοξο βιβλίο του ΕΛΑΣ.

β)Η Γραμματεία Παιδείας θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να ιδρυθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι παιδικοί σταθμοί και παιδικά συσσίτια.

γ) Τοποθέτησε προσωρινούς επιθεωρητές που περιοδεύουν σήμερα από χωρίο σε χωριό για να λύσουν σύμφωνα με την καθοδήγηση που πήραν όλα τα σχετικά προβλήματα για λειτουργία των σχολείων και των παιδικών σταθμών.

Πρέπει από το επίσημο τούτο βήμα να εκφράσω τα συγχαρητήρια μου προς την ΕΠΟΝ για την πολύμορφη εθνικοαπελευθερωτική και πολιτιστική δράση της και να τονίσω πως σε όλα τα μέτρα που πήρε η Γραμματεία της Παιδείας για τη λειτουργία των σχολείων και των παιδικών σταθμών δεξί χέρι μας στάθηκε η ΕΠΟΝ.

δ) Η Γραμματεία Παιδείας θα κάνει από τώρα κάθε προσπάθεια για τον περιορισμό του αναλφαβητισμού στους νέους που χάρις στην κατάσταση έμειναν αγράμματοι. Στον αγώνα μας τούτον πρωτοπόροι θα είναι πάλι οι επονίτες και οι επονίτισσες. Και

ε) Η Γραμματείας της Παιδείας θα προσπαθήσει επίσης να οργανώσει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού παιδαγωγικά φροντιστήρια καθώς και παιδαγωγικό συμβουλευτικό συνέδριο με αντιπροσώπους του εκπαιδευτικού κλάδου απ’όλη την Ελλάδα και τη λεύτερη και τη σκλαβωμένη.

[…]

Το εκπαιδευτικό έργο της ΠΕΕΑ θα πρέπει να ιδωθεί στο πλαίσιο της εποχής και της στρατηγικής του ΚΚΕ, όμως παρ’όλα τα προβλήματα και τις αντιφάσεις απέδωσε καρπούς. Αξιομνημόνευτα είναι τα παιδαγωγικά φροντιστήρια για την εκπαίδευση των δασκάλων, που οργανώθηκαν σε μια σειρά από περιοχές της Ελλάδας.

Προϊόν αυτού του δημιουργικού πυρετού ήταν η συγγραφή νέων αναγνωστικών: τα περίφημα “Αετόπουλα” για τη Γ’ και Δ’ τάξη, της Ρόζας Ιμβριώτη και το “Ελεύθερη Ελλάδα” των Μ. Παπαμαύρου και Κ. Σωτηρίου για τις Ε’ και Στ’ τάξεις.

Από το “Ημερολόγιο 2019”, έκδοση της Τ.Ο Εκπαιδευτικών της Κ.Ο Αττικής