«Κάτω από τη σημαία της θα βαδίσουμε στην απελευθέρωση και τη Νίκη» – Η ίδρυση της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ) στις 25 Οκτώβρη 1948

Η συμβολή των γυναικών στον ΔΣΕ αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της ένοπλης ταξικής πάλης στη χώρα μας κατά τον 20ό αιώνα. Υπολογίζεται ότι οι μαχήτριες του ΔΣΕ ανέρχονταν στο 1/4 της συνολικής του δύναμης, η συντριπτική πλειοψηφία τους προερχόταν από την αγροτιά.

Τομή για τη γυναικεία συμμετοχή αποτέλεσε η ίδρυση της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ).

Στις 25 Οκτώβρη 1948 πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική της σύσκεψη. Ως μαζική γυναικεία οργάνωση είχε σκοπό να συσπειρώσει, όχι μόνο τις μαχήτριες του ΔΣΕ, αλλά και γυναίκες από τις ελεύθερες περιοχές και την υπόλοιπη Ελλάδα για τη στήριξη του αγώνα του ΔΣΕ, με το όπλο και το χωνί στο χέρι, με τον Τύπο, με γνώμη στη συνέλευση, στα μετόπισθεν.

Μέλη της ήταν γυναίκες από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ), το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ), το Αντιφασιστικό Μέτωπο των Σλαβομακεδόνων (ΝΟΦ) και τη Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ).

«Είναι η οργάνωση όλων των γυναικών, που παλεύει για τα συμφέροντά τους, για τα δικαιώματά τους, για την προστασία των παιδιών τους … που κάτω από τη σημαία της θα βαδίσουμε στην απελευθέρωση και τη Νίκη … την καινούρια ισότιμη ευτυχισμένη ζωή μας στην Ελλάδα.»

25 Οκτώβρη 1948 – Η πρώτη σελίδα της «Μαχήτριας», όργανο της ΠΔΕΓ

“Στο μεγάλο χωριάτικο δωμάτιο με το στενόμακρο τραπέζι, τους πάγκους αραδιαστά βαλμένους 42 γυναίκες ακούνε προσεχτικά!

Είναι 25 του Οκτώβρη βράδυ και γίνεται δω η ιδρυτική σύσκεψη για την Πανελλαδική Δημοκρατική Ένωση Γυναικών. Κι είναι οι 42 αυτές γυναίκες αντιπρόσωπες από χιλιάδες άλλες γυναίκες, από το ΔΣΕ, από κόμματα και οργανώσεις, από χωριά και επαρχίες.

Είναι δω η αξιωματικός και η μαχήτρια, η γιατρός και η δικηγορίνα, η αγρότισσα και η εργάτρια, η μαθήτρια, η νοικοκυρά. Είναι Ρουμελιώτισσες και Θεσσαλές, Μακεδονοπούλες και Ηπειρώτισσες. Και είναι πολλές αλλά έχουν ένα όνομα. Είναι η αγωνίστρια γυναίκα.

Δυνατή, καθαρή ακούγεται η φωνή της Βάγιας Βρανά. Φέρνει στις μπαρουτοκαπνισμένες μαχήτριες του Δ.Σ., στις γυναίκες της Λεύτερης Ελλάδας το χαιρετισμό των σκλαβωμένων αδελφών τους στις πόλεις που πριν λίγο καιρό άφησε και πήρε το δρόμο του βουνού. Φέρνει ακόμα την πρόταση των γυναικών του ΔΣΕ για τη δημιουργία μιας Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης γυναικών. Μιλάει για τους σκοπούς της Ένωσης και καταλήγει:

“Την Πανελλαδική Ένωση δεν τη φτιάχνουμε μόνο εμείς που είμαστε σήμερα εδώ. Την φτιάχνει το αίμα από τις εκατοντάδες συντρόφισσές μας που πέσαν για τη λευτεριά. Τη δημιουργούν οι χιλιάδες μαχήτριες που αυτή την ώρα στο χαράκωμα χτυπάνε τον εχθρό. Αυτές που σκάβουν το οχυρό και τρέχουν με τη ζαλίγκα. Αυτές που μέσα στη φριχτή τρομοκρατία της πόλης τοιχοκολλούν τον Τύπο της λευτεριάς, παλεύουν και τραγουδώντας αντικρίζουν το εχτελεστικό απόσπασμα”.

Αμέσως μετά μίλησε η συν. Ηρώ Μπαρτζιώτα, αντιπρόσωπος του ΚΚΕ.

“…Η γυναίκα, είπε, έχει παράδοση στον πόλεμο. Ατομικά όμως και μεμονωμένα. Μόνο τώρα η γυναίκα παίρνει μαζικά μέρος στον πόλεμο και παλεύει δίπλα στον άντρα μαχητή. Εκτιμιέται απ’ όλους, γίνεται αξιωματικός, πολιτικός επίτροπος, ανδραγαθεί στη μάχη. Θα πρέπει να είμαστε αισιόδοξες για το μέλλον γιατί ξέρουμε πώς ξεκινήσαμε, πού φτάσαμε με την πάλη μας και πώς τώρα με τη δουλειά μας, με την Ένωσή μας θα συμβάλουμε πιο αποφασιστικά για να ‘ρθει γρήγορα η νίκη.”

(Απόσπασμα από ρεπορτάζ για την ίδρυση της ΠΔΕΓ, της εφημερίδας «Μαχήτρια», οργάνου της ΠΔΕΓ)

Στην εισήγηση για την Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, σχετικά με τη δουλειά της ΠΔΕΓ στις μαχήτριες του ΔΣΕ, σημειώνονται τα εξής: «Η ΠΔΕΓ δεν είναι στρατιωτική οργάνωση. Τον πόλεμο τον κάνει ο στρατός. Αυτός κάνει και την ειδική πολεμική δουλειά στις μαχήτριες. Γι’ αυτό η ΠΔΕΓ δε θα έχει οργανώσεις της μέσα στα τμήματα του ΔΣ. Θα ’χει μέλη της όσες μαχήτριες θέλουν ν’ ανήκουν στις γραμμές της και θα προσπαθήσει να αγκαλιάσει όλες τις μαχήτριες.»

Από την 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ, που πραγματοποιήθηκε σε ένα αμπρί στο Βίτσι το Μάρτη του 1949 (φωτογραφία του Απόστολου Μουσούρη)

Η επιδίωξη της ΠΔΕΓ ήταν να βοηθήσει τα μέλη της να υπερνικήσουν τις δυσκολίες του πολέμου, να τις εμψυχώσει, να τους δώσει βαθύτερη συνείδηση της μεγάλης τους αποστολής, βοηθώντας έτσι το έργο του ΔΣΕ.

Ξεχωριστή σημασία είχε η δουλειά στα ελεύθερα χωριά και συγκεκριμένα η συμβολή της ΠΔΕΓ στη συμμετοχή των γυναικών στους λαϊκούς θεσμούς: «Στις συνελεύσεις των χωριών πολλές φορές γίνονται κοινές, κρύες, τυπικές εισηγήσεις, με γενικολογίες και αρχίζουν κατεβατά τα καθήκοντα. Χρειάζεται με καλή δουλειά να διαφωτίζουμε τις γυναίκες, να τους εξηγούμε την ανάγκη της θυσίας, να τις ανεβάζουμε πολιτικά, να τις συγκινούμε, να τις ενθουσιάζουμε.»

Επιπλέον η ΠΔΕΓ έριξε ιδιαίτερο βάρος στην οργάνωση του αγώνα των γυναικών στις περιοχές που δεν είχε τον έλεγχο ο ΔΣΕ. Βασικό καθήκον της ήταν: «…Να ξεσηκώσει, να κινητοποιήσει, ενώνοντας στην πάλη όλες αυτές τις λαϊκές γυναικείες μάζες, να τις κάνει εφεδρείες του αγώνα και του ΔΣ… Δεν πρέπει να απαιτούμε την ίδια προσφορά και την ίδια δύναμη πάλης απ’ όλες τις γυναίκες. Εμείς πρέπει να κινούμε κάθε μέρα όλο και περισσότερες γυναικείες μάζες να παίρνουν θέση στον αγώνα. Άλλη τη θέση αυτή θα την πάρει μ’ ένα δεματάκι για τον αγωνιστή, άλλη με το να κερδίσει στην προσπάθεια της συμφιλίωσης τη γυναίκα του MAY και να τον πείσει ν’ αφήσει το όπλο της καταστροφής του, άλλη με το κατέβασμα στην απεργία κι άλλη με το όπλο. Όλες όμως μαζί, άλλη με το βόλι κι άλλη με πετραδάκι, θα χτυπούν τον εχθρό… Μια αγωνίστρια έκανε θαυμάσια δουλειά, πηγαίνοντας να γαζώσει με πρόφαση πως δεν έχει μηχανή στο απέναντι από το σπίτι της στρατιωτικό ραφείο που σύχναζαν φαντάροι…»

Η σύσκεψη εξέλεξε Επιτροπή της Ένωσης, που αποτελούνταν από 15 γυναίκες, και αντιπροσωπία για το Β’ Διεθνές Συνέδριο της ΠΔΟΓ. Οι γυναίκες που συμμετείχαν στην Επιτροπή ήταν οι: Χρύσα Χατζηβασιλείου, Ρούλα Κουκούλου, Βέρα Νικολεύσκο, Βάγιω Βουρλά, Ηρώ Μπαρτζιώτα, Ρίτα Λαζαρίδου, Μαρία Νάκου, Ουρανία Περοβίτου, Καίτη Νικολέτου, Αφροδίτη Πιάκου, Καίτη Χαλυβοπούλου, Σουμελά Σιδηροπούλου, Μαρίκα  Κακαβά.

Πρώτη σελίδα της «Μαχήτριας», όργανο της ΠΔΕΓ, με τη διακήρυξη για την A’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ (Αρχείο ΚΚΕ)

Και οι μαχήτριές μας που ακούνε για τη δράση των γυναικών πανελλαδικά ενθουσιάζονται. Η μια μετά την άλλη ζητάνε να μιλήσουν.

Αναθυμάται η Όπη, υπεύθυνη της 107 Ταξιαρχίας, την πρώτη γυναικεία σύσκεψη το Φλεβάρη. Λίγες ήσαν τότε οι γυναίκες και τώρα… χιλιάδες…

Μιλάει η Ελένη Μασούρα για τη δουλειά στην 14 Ταξιαρχία που είναι υπεύθυνη. Και η Ρίτα Λαζαρίδου από την 16 Ταξιαρχία λέει:

Την είδηση για την ίδρυση της ΠΔΕΓ με ενθουσιασμό τη δέχτηκαν οι μαχήτριές μας και σε συνελεύσεις εκλέξανε τις αντιπροσώπους τους…

Στην αφομοίωση των συναγωνιστριών μας, στη μεγαλύτερη απόδοσή τους στον πόλεμο πολύ βοηθάει η ξεχωριστή γυναικεία δουλειά.

Οι μαχήτριές μας έχουν μεγάλη αλλαγή, καταλήγει η Ρίτα.

Αυτό όμως, συν. Ρίτα, φαίνεται και με μια ματιά που θα ρίξει κανείς δω μέσα στο δωμάτιο αυτό της σύσκεψης, στα 42 αυτά γυναικεία πρόσωπα.

Θα μπορούσε να βρει κανείς πριν λίγα χρόνια κορίτσια σαν την 16χρονη Βάσω Πολυάδου της 108 Ταξιαρχίας;

Τραυματίστηκε στο δρόμο η Βάσω καθώς ερχόταν στη σύσκεψη. Ολοι της είπαν να γυρίσει πίσω, να πάει στο Νοσοκομείο. Η μικρή όμως Βάσω δεν ήθελε. Και ήρθε στη σύσκεψη. Το χέρι της είναι πρησμένο, την πονάει φοβερά αλλά δες την τι ήσυχη, γελαστή που κάθεται!

Και αντίκρυ σ’ αυτήν κάθεται η στρουμπουλή Κωνσταντινιά του 589 Τάγματος που πάντα μιλάει τόσο θαρρετά, τόσο όμορφα, τόσο παραστατικά.

*

Μέσα σε χειροκροτήματα και συνθήματα “ενότητα – αδελφοσύνη” πήρε το λόγο η συν. Βέρα του Κ.Σ. της ΑΦΖ (αντιφασιστικό μέτωπο Σλαβομακεδόνισσας γυναίκας), μιλάει για τις εκατοντάδες γυναίκες της ΑΦΖ που είναι σήμερα μαχήτριες του Δ.Σ., για τις χιλιάδες γυναίκες που δουλεύουν τραυματιοφορείς και στα συνεργεία. Και μετά τη Βέρα οι άλλες Σλαβομακεδόνισσες αντιπρόσωπες της ΑΦΖ στο Στρατό, και στη Λαϊκή Εξουσία…».

(Απόσπασμα από ρεπορτάζ για την ίδρυση της ΠΔΕΓ, της εφημερίδας «Μαχήτρια», οργάνου της ΠΔΕΓ)

Μαχήτριες του ΔΣΕ με τον οπλισμό τους

Οι μαχήτριες του ΔΣΕ επιβλήθηκαν με τη μαχητικότητά τους, τον ηρωισμό τους, την προσαρμοστικότητά τους στις συνθήκες του πολέμου. Αρκετές με την επιτελική σκέψη ακόμα, που τους έδωσε τη δυνατότητα να προωθηθούν σε διοικητικές θέσεις. Αναδείχτηκαν μέσα στη σκληρή μάχη διοικητές διμοιριών – λόχων, Πολιτικοί Επίτροποι λόχων, Τάγματος.

Εκατοντάδες μαχήτριες υπαξιωματικοί και αξιωματικοί παρασημοφορήθηκαν με μετάλλια ανδρείας και με το μετάλλιο “Ηλέκτρας”. Μεγάλος αριθμός από τις μαχήτριες του ΔΣΕ, που διακρίνονταν στις μάχες για την ανδρεία και τη μαχητικότητά τους στέλνονταν και φοιτούσαν στη Σχολή Αξιωματικών του ΔΣΕ.

Από τις έξι σειρές μαθητών που αποφοίτησαν από τη Σχολή και ονομάστηκαν Ανθυπολοχαγοί, το ποσοστό των μαχητριών έφτασε μέχρι το 15%. Αρκετές από τις απόφοιτες χρησιμοποιούνταν στην ίδια τη Σχολή για εκπαιδεύτριες κλπ.

Η θαυμαστή ανθεκτικότητα κυρίως των κομμουνιστριών, και άλλων αγωνιστριών, που έβαλαν τη δική τους σφραγίδα στον ΔΣΕ, στις φυλακές, τις εξορίες, τα εκτελεστικά αποσπάσματα, πηγάζει ακριβώς από το γεγονός ότι συνέδεσαν τη ζωή τους, με την πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση.

Πηγές:

–Αρχείο ΚΚΕ,
–Ριζοσπάστης,
–Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ: «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας – Συλλογή κειμένων. Έγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 2016,
–Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ για την Ισοτιμία των Γυναικών: «Η συμμετοχή των γυναικών στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (1946-1949)», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 2016