Γυναίκες στην πυρά – Το κυνήγι μαγισσών από τη Βίβλο στην πρώιμη νεωτερικότητα

Η κορυφή της υστερίας ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1500 έως τα μέσα του 1600.

Από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, εκτελέστηκαν για μαγεία στην Ευρώπη και τις Αμερικανικές αποικίες. Αν και δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί ο ακριβής αριθμός, οι σύγχρονοι μελετητές εκτιμούν περίπου 40.000-60.000 άτομα. Από τις βασκικές μάγισσες στην Ισπανία, τη Fulda στη Γερμανία, στο Βόρειο Berwick της Σκωτίας στις Torsåker στη Σουηδία μέχρι τις αποικίες της Μασαχουσέτης, και του Κονέκτικατ της Αμερικής.

Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι εκτέλεσης τους ήταν η κρεμάλα, ο πνιγμός και η καύση. Η καύση επιλεγόταν συχνότερα, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, καθώς θεωρήθηκε ο πιο οδυνηρός τρόπος να πεθάνουν οι  καταδικασμένοι σε μαγεία.

Αιτίες: Θρησκευτικές, ταξικές, πατριαρχικές.

Θρησκευτικές: Οι ιστορικοί εντοπίζουν τους πρώτους διωγμούς εκείνων που είναι ύποπτοι μαύρης μαγείας, αιρέσεων και άλλων παρεκκλίσεων τουλάχιστον από την Παλαιά Διαθήκη: Έξοδος 22:18 «Καμιά μάγισσα δεν πρέπει να αφήνεις να ζει» και άλλες εβραϊκές γραπτές επικλήσεις κατά μαγισσών.

Η κορυφή της υστερίας ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1500 έως τα μέσα του 1600. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το κυνήγι μαγισσών απογειώθηκε γύρω στο 1517, μετά την ταχεία εξάπλωση του Προτεσταντισμού. Για πρώτη φορά στην ιστορία, η εκκλησιαστική Μεταρρύθμιση παρουσίασε μεγάλο αριθμό Χριστιανών με θρησκευτική επιλογή: να κολλήσουν με την παλιά εκκλησία ή να μεταβούν στη νέα. Και όταν οι θρησκευόμενοι έχουν θρησκευτικές επιλογές, οι εκκλησίες πρέπει να ανταγωνίζονται στο τρόπο εξάπλωσης των φόβων.

Στην πρώιμη σύγχρονη Ευρώπη, ο προτεσταντισμός εμφανίστηκε ως ο πρώτος αληθινά βιώσιμος αμφισβητίας της κατοχής της καθολικής εκκλησίας στον πληθυσμό. Οι μελέτες θεωρούν τις Καθολικές και Προτεσταντικές εκκλησίες ως ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, καθεμία από τις οποίες δραστηριοποιείται στην προμήθεια μιας πολύτιμης υπηρεσίας: Σωτηρία. Καθώς ο ανταγωνισμός για το θρησκευτικό μερίδιο αγοράς αυξήθηκε, οι εκκλησίες επεκτάθηκαν πέρα από τις τυπικές πνευματικές υπηρεσίες και άρχισαν να επικεντρώνονται στη σωτηρία από το διάβολο εδώ στη γη. Μεταξύ των Καθολικών και των Προτεσταντών, το κυνήγι μάγισσας έγινε πρωταρχική υπηρεσία προσέλκυσης και κατευνασμού των μαζών επιδεικνύοντας την αντοχή τους στον Σατανά. Η φρενίτιδα της μάγισσας άρχισε να κατακρημνίζεται περίπου το 1650, ενώ οι διωγμοί για μαγεία σχεδόν εξαφανίζονται μέχρι το 1700 με την Ειρήνη της Βεστφαλίας, μια σειρά συνθηκών το 1648 που σφράγισαν το τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου (1618-1648), αλλά και του Ογδοηκονταετούς Πολέμου (1568-1648) μεταξύ Ισπανίας και των 17 επαρχιών των Κάτω Χωρών (Ολλανδίας). «Αναγνωρίστηκε η θρησκευτική ελευθερία και η ισότητα των δογμάτων. Οι ηγεμόνες διατήρησαν το δικαίωμα επιβολής της θρησκείας τους στους υπηκόους τους (cujus regio, ejus religio)».

Ταξικές: Η φτώχεια και οι κακουχίες έπαιζαν πάντα σημαντικό ρόλο στη βία και καταδίκη των φερόμενων ως μαγισσών.  Ήταν συχνά τα φτωχότερα μέλη της κοινότητας, κυρίως γυναίκες μόνες, χήρες ή ανύπαντρες μητέρες και ηλικιωμένες. Οι μορφές βίας αυξάνονται και μειώνονται με τις οικονομικές τάσεις, σε περιόδους κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Με το φαινόμενο γνωστό ως η Μικρή Εποχή των Παγετώνων, το κυνήγι μαγισσών εντατικοποιείται που αντιστοιχούσε σε οικολογικές καταστροφές, μαζί με τα συμπαρομαρτούντα προβλήματα πείνας, πληθωρισμού και ασθενειών οι μάγισσες έγιναν οι βολικοί αποδιοπομπαίοι τράγοι. Στις αμερικανικές αποικίες συνδέθηκε κυρίως με τον ρατσισμό.

Πατριαρχικές: Στην Ευρώπη του 16ου και του 17ου αιώνα, κυρίως σε Γερμανία, Ολλανδία και Ισπανία δεκάδες χιλιάδες γυναίκες καταδικάστηκαν από μια διαρκής εκστρατεία τρόμου της άρχουσας τάξης που στρεφόταν εναντίον του θηλυκού αγροτικού πληθυσμού. Μαζικές εξοντώσεις κυρίως γυναικών με εξαιρετικά ταλέντα και γυναίκες που στάθηκαν όρθιες για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους μετά από ξυλοδαρμούς και σεξουαλική βία. Κάθε γυναίκα που αντέκρουσε τις πατριαρχικές προσδοκίες των αφεντικών ή των ανδρών ήταν ένας στόχος για τη γυναικοκτονία.

 

Facebook Twitter Google+ Εκτύπωση Στείλτε σε φίλο

Κάντε ένα σχόλιο: