25 Οκτώβρη 1941: Το ολοκαύτωμα των Κρουσσίων – Το τριπλό ομαδικό έγκλημα των χιτλεροφασιστών

Σαν σήμερα, στις 25 του Οκτώβρη 1941, οι Γερμανοί καταχτητές διέπραξαν μια από τις αμέτρητες θηριωδίες τους, προκειμένου να χτυπήσουν την αντίσταση του λαού κατά του φασισμού. Συγκέντρωσαν και εκτέλεσαν όλους τους άντρες ηλικίας 16 έως 65 ετών των ορεινών χωριών του Κιλκίς, Κλειστό, Αμπελόφυτο και Κυδωνιές και έκαψαν τα χωριά, ενώ εκτέλεσαν και άγνωστο αριθμό αντρών στο χωριό Ίσωμα. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών, όπως και άλλων της περιοχής (Ξηρόβρυση, Μεγάλη Στέρνα κ.ά.), είχαν σημαντική συμβολή στην Αντίσταση κατά του φασισμού.

Για το ολοκαύτωμα των τριών χωριών των Κρουσσίων δίνονται στοιχεία στην έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ «Έπεσαν για τη ζωή». Εκεί διαβάζουμε ότι η  εμφάνιση από τον Ιούνη 1941 των δυο πρώτων ανταρτοομάδων «Αθανάσιος Διάκος» και «Οδυσσέας Ανδρούτσος» στην Κεντρική Μακεδονία και η ένοπλη δραστηριότητά τους, είχε ενοχλήσει σοβαρά τους Γερμανούς, που πίστευαν ως τότε πως η κυβέρνηση των Ελλήνων στρατηγών μ’ επικεφαλής τον Γ. Τσολάκογλου, θα τους εξασφάλιζε στην κατεχόμενη Ελλάδα την τάξη και ησυχία τουλάχιστο για 1-2 χρόνια. Μα γελάστηκαν.

Γι’ αυτό και αποφάσισαν ν’ αρχίσουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον, όχι μόνο των ανταρτών, αλλά και των κατοίκων της υπαίθρου, που τους ενίσχυαν. Αφού έκαψαν τα δυο χωριά Άνω και Κάτω Κερδύλλια, και εκτέλεσαν 230 από τους κατοίκους τους, πέρασαν στο νομό Κιλκίς. Η οργή τους ξέσπασε πάνω στα τρία μικρά χωριά Κλειστό (Μουσγαλή), Αμπελόφυτο (Μουρσαλή) και Κυδωνιά (Κοτσολάρ) των Κρουσίων.

Συγκέντρωσαν τους κατοίκους των τριών μικρών χωριών και όσους κατά τύχη βρέθηκαν εκείνο το πρωί στην πλατεία του χωριού Αμπελόφυτο. Ξεχώρισαν τους άνδρες από 15-60 χρόνων, ενώ τα γυναικόπαιδα τα απομάκρυναν για πληρέστερη απομόνωση των ανδρών. Από το σύνολο των ανδρών άλλους έκλεισαν στην εκκλησία και έβαλαν φωτιά και τους έκαψαν ζωντανούς, άλλους τους εκτέλεσαν. Λέγεται ότι οι εκτελεσμένοι φθάνουν τους 96. Ακόμη ξένοι, κυρίως, ξυλοκόποι από άλλα χωριά, που βρέθηκαν εκεί πιάστηκαν κι αυτοί και εξοντώθηκαν μαζί.

Η λαϊκή Μούσα, που θρήνησε και αποθανάτισε την τραγωδία σε στίχους και τραγούδι – θρήνο, αναφέρεται μόνο στους 65 που έκαψαν οι ναζί μέσα στην εκκλησία. Παραθέτουμε το τραγούδι όπως τραγουδιόταν την περίοδο της κατοχής και της Εθνικής  Αντίστασης ευρύτατα στην περιοχή από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, το λαό και τις ΕΑΜικές οργανώσεις της περιοχής:

Το Μουσγαλή – το Μουρσαλή το Κοτσαλάρ τα τρία
τα κάψανε οι Γερμανοί του Χίτλερ τα θηρία.

Εξήντα πέντε Έλληνες εκάηκαν μια μέρα
από τυράννων Γερμανών και αρχιφασιστών τη σφαίρα.

Τους Μουσγαλιώτες κλείσανε μέσα στην εκκλησιά τους
και τους εβάλανε φωτιά μαζί με τα παιδιά τους.

Κι ένα πρωτοπαλίκαρο το θάνατο αψηφώντας
μη μας ΞΕΧΝΑΤΕ Έλληνες είπε παρακαλώντας…

Για την ανταρτοομάδα «Αθανάσιος Διάκος» διαβάζουμε σε άρθρο του οικονομολόγου Βασίλη Κωνσταντινίδη: «Στα τέλη του Ιουλίου ιδρύεται η πρώτη ανταρτοομάδα στην ηπειρωτική Ελλάδα, ο  «Αθανάσιος Διάκος», με αρχηγό τον Χρήστο Μόσχο, (καπετάν Πέτρο) αργότερα, από την Χαλκιδική, δάσκαλο στην Μαυροπλαγιά και έφεδρο αξιωματικό, υπαρχηγό τον Γιάννη Καριοφύλη (Στάθης) από τα Πορρόια Σερρών και σύνδεσμό με το ΜΓ  (Μακεδονικό Γραφείο)  του ΚΚΕ τον Χρήστο Αποστολίδη (Κεραυνός). Ο «Αθανάσιος Διάκος» δραστηριοποιείται κυρίως στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων του νομού Κιλκίς.  Τα τρία χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό βρέθηκαν στο επίκεντρο των διεργασιών, συγκρότησης και δραστηριοποίησης του. Στα χωριά αυτά συγκροτήθηκε επιτροπή που ανέλαβε την τροφοδοσία των ανταρτών. Μεταξύ άλλων στελέχη της ανταρτοομάδας ήταν και ο Βασίλης Πετρίδης, από το Κλειστό, που ορίσθηκε στρατιωτικός υπεύθυνος, ο Παύλος Κοτσαλίδης,  από την Κυδωνιά, πολιτικός υπεύθυνος και ο Μελίτης Αθανασιάδης, από το Κλειστό, υπεύθυνος εφοδιασμού. Οι δύο πρώτοι είναι ανάμεσα στους 96 εκτελεσθέντες».

Η δράση του «Αθανασίου Διάκου» προκάλεσε απώλειες στις δυνάμεις των καταχτητών στην περιοχή, με αποτέλεσμα να… ευαισθητοποιηθούν και να δραστηριοποιηθούν οι «Έλληνες» συνεργάτες τους. Διαβάζουμε στο ίδιο άρθρο: «Ο σταθμάρχης χωροφυλακής της περιοχής ενημερώνει τα γερμανικά φρουραρχεία στο Κιλκίς, Λαχανά και Θεσσαλονίκη, ότι σύμφωνα με  «ασφαλείς» πληροφορίες τα χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό «λειτουργούν» σαν βάσεις των ανταρτών και οι κάτοικοι κατέχουν όπλα και συμμετέχουν στις αντάρτικες ομάδες».

Η συνέχεια παίρνει τη μορφή της φρίκης. Η βαρβαρότητα και η απανθρωπιά των καταχτητών εφαρμόζεται στον πληθυσμό των τριών χωριών, και εντάσσεται στη λεγόμενη πολιτική των αντιποίνων… Η περιγραφή είναι από το ίδιο άρθρο: «Στις 25 Οκτωβρίου του 1941 ημέρα Σάββατο φθάνουν ισχυρές μηχανοκίνητες δυνάμεις των ΕΣ ΕΣ και των ταγμάτων θανάτου  και κυκλώνουν από μακριά σε δυο ζώνες την περιοχή και τα χωριά.  Οι χιτλερικοί  εισβάλουν ταυτόχρονα και στα τρία χωριά. Μαζί τους έχουν και κατοίκους από τα Θεοδόσια και το Ελληνικό, σαν προστατευτική ασπίδα.    Αποστολή τους, να μην αφήσουν τίποτα όρθιο και να σκοτώσουν τον ανδρικό πληθυσμό.  Χωρίς χρονοτριβή ερευνούν τα σπίτια και διαχωρίζουν τον ανδρικό πληθυσμό από τα γυναικόπαιδα, στα οποία δίνουν προθεσμία μιας ώρας να εγκαταλείψουν τα χωριά και να πάνε στο Λαχανά. Χωρίς καθυστέρηση μαζεύουν τον ανδρικό πληθυσμό από 15 χρονών και πάνω, τους εκτελούν. Ισοπεδώνουν και τρία χωριά. Στο Αμπελόφυτο και Κυδωνιά εκτελούν τους άνδρες στις πλατείες των χωριών. Δέκα κάτοικοι από το Ίσωμα που βρίσκονταν στην Κυδωνιά εκτελέστηκαν μαζί με τους κατοίκους του χωριού.   Στο Κλειστό τους βάζουν μέσα στην εκκλησία και αρχίζουν να την γκρεμίζουν με δυναμίτες. Όσοι πετάγονται έξω για να γλιτώσουν θερίζονται στην κυριολεξία από τους γερμανούς. Εκτελεσθέντες 96 πατριώτες. Καίνε και τα τρία χωριά, δεν αφήνουν όρθια πέτρα, τα ισοπεδώνουν».

Κλείνουμε την αναφορά μας στο ολοκαύτωμα των Κρουσσίων με την αποκαλυπτική μαρτυρία του Γερμανού δεκαεννέα Willy H., που περιγράφει την εκτέλεση των κατοίκων του Κλειστού και ονοματίζει τους εκτελεστές. Η μαρτυρία έχει ως πηγή άρθρο του Χάγκεν Φλάισερ και παρατίθεται από τον κ. Κωνσταντινίδη:

«Ύστερα από μερικές μέρες, ξανά λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, σήμανε νέος συναγερμός. Τα χαράματα ο λόχος μας περικύκλωσε ένα ορεινό χωριό και δόθηκε εντολή να πιαστούν όλοι οι άνδρες ανάμεσα 16 και 65 χρονών. Αυτοί οι άνδρες –ήταν 35- κλείστηκαν στο ξωκλήσι που ήταν στην άκρη του χωριού. Τα γυναικόπαιδα διατάχθηκαν να φορτώσουν τα κάρα με τα υπάρχοντά τους και να εγκαταλείψουν το χωριό μέχρι τις 10 το πρωί. Τότε αποδείχθηκε πως ένα αγόρι κάτω από τα 16 ήταν  ανάμεσα στους κρατούμενους και αφέθηκε ελεύθερο για να ακολουθήσει τους άλλους που είχαν ήδη αποχωρήσει. Εμείς ακόμα δεν ξέραμε τι θα γίνονταν οι συλληφθέντες, αλλά τότε μας ήρθε η διαταγή να τους εκτελέσουμε. Κάποιος έκανε νόημα στους πρώτους τρεις άντρες να βγουν από το ξωκλήσι και ο διοικητής μας, υπολοχαγός Dilg, τους υπέδειξε να προχωρήσουν προς μιαν ορισμένη κατεύθυνση. Τους σκότωσε ο ίδιος από απόσταση πέντε περίπου μέτρων. Και άλλοι τρεις θανατώθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Ύστερα απ’ αυτό κανείς δεν ήθελε να βγει πια. Τότε διατάχθηκε να κλειστεί η πόρτα και από τα παράθυρα ρίχθηκαν χειροβομβίδες μέσα στο ξωκλήσι. Κατόπιν μπήκαν μέσα ο επιλοχίας Voigt, οι υπαξιωματικοί Panneke, Gradehand και άλλοι για να ρίξουν στους επιζώντες τη χαριστική βολή. Στο τέλος σκαπανείς ανατίναξαν το ξωκλήσι και πυρπολήθηκε το χωριό. Όσο μπορούσαμε να δούμε στο ορεινό τοπίο, καίγανε τα χωριά. Δεν ξέρω πόσοι λόχοι είχαν δράσει συνολικά. Όταν αποχωρήσαμε, είδα και τον διοικητή του τάγματος, ταγματάρχη Geissler».

(Φωτογραφία Αρχείου)