15 Μάρτη 1944: Το Μπλόκο της Καλογρέζας

Εκείνα τα χρόνια στην Καλογρέζα υπήρχαν μεταλλεία που έβγαζαν κάρβουνο. Φυσικά το ενδιαφέρον των Γερμανών ήταν μεγάλο για το κάρβουνο και για το πώς λειτουργούν τα μεταλλεία. Άλλο τόσο μεγάλο ήταν και το ενδιαφέρον των οργανώσεων της αντίστασης. Η αντίσταση στη Νέα Ιωνία άρχισε σχεδόν αμέσως μόλις ήρθαν οι Γερμανοί. Μπροστάρηδες οι λιγνιτωρύχοι κι οι κλωστοϋφαντουργοί.

Ανθρακωρυχείο στην Καλογρέζα

Οι κινητοποιήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη κι οι δυνάμεις της εθνικής αντίστασης αυξανόταν ραγδαία. Οι αντιστασιακές οργανώσεις είχαν εξασφαλίσει μια σχεδόν ελεύθερη  περιοχή με κορμό αντίστασης τους Ανθρακωρύχους της Καλογρέζας που δούλευαν μέσα στις μίνες, στα βάθη των ανθρακωρυχείων.

Οι κατακτητές με τους ντόπιους συνεργάτες τους Μωραίτη, Σκουφά, Μόρφη κλπ θέλανε να χτυπήσουν με όλα τα μέσα και αιφνιδιαστικά αυτό το κίνημα κι αυτή την οργάνωση. Το Μάρτη του 1944 οι εργάτες που δούλευαν στα ανθρακωρυχεία, έκαναν διάβημα προς τον εργοστασιάρχη για αυξήσεις των αποδοχών τους. Η απάντηση των εργοδοτών ήρθε στις 15 του Μάρτη.

Το μπλόκο

Συγκέντρωσαν τεράστιες δυνάμεις από Μαρούσι, Χαλάνδρι, Ψυχικό,  Ηράκλειο, Νέα Ιωνία, Μαγκουφάνα (Πεύκη) κλπ με στόχο την Καλογρέζα. Μπλόκαραν όλη την περιοχή με έδρα τους την πλατεία Αγίου Γεωργίου Ελευθερουπόλεως και την Καλογρέζα. “Πάτησαν” όλα τα ύποπτα γι’ αυτούς σπίτια, αρπάζοντας από τον ύπνο τους ανύποπτους άνδρες και γυναίκες και όλους τους νέους πάνω από 12 χρονών. Συγκέντρωσαν τους άνδρες πάνω από 18 ετών σε δυο σημεία: στην πλαγιά του Ηρακλείου, στο τέρμα της Ζωοδόχου πηγής και στην πλαγιά του Καπιτωλίου στην Αλσούπολη.

Χάρτης που δείχνει τα σημεία που έγινε το μπλόκο κι οι εκτελέσεις

Έχουν στα χέρια τους καταλόγους με εκατοντάδες ονόματα πατριωτών. Τις επιχειρήσεις διεύθυνε ο συνταγματάρχης Μωραΐτης με τους γνωστούς Μπλιτζανόπουλο των Ταγμάτων Ασφαλείας και με το δήμιο Λάμπρου της Ειδικής Ασφάλειας, με άμεσους συνεργάτες τους περιβόητους βασανιστές της ασφάλειας, Παρθενίου και Μόρφη και με δεξί του χέρι και πρωτοπαλίκαρο τον λοχία Σταθάρα. Πλαισιωνόταν δε από πολλούς αξιωματικούς και με ολόκληρη κουστωδία χαφιέδων και προδοτών στη διάθεσή τους, ήταν ο τρόμος και η μόνιμη απειλή κάθε πατριώτη.

Οι Γερμανοί που χρησιμοποίησαν και 50 Γερμανοντυμένους Αυστριακούς, κάψανε το καφενείο των αριστερών και συνέχιζαν τις ανακρίσεις τους. Τους βασάνιζαν για να  μαρτυρήσουν ποιοι ήταν οι αρχηγοί κι οι καθοδηγητές του αγώνα τους. Όμως δεν μαρτύρησε κανένας κανέναν.

Τότε οι χαφιέδες πράκτορες του εχθρού δείχνουν τους ΕΑΜίτες και τους ξεχωρίζουν από το πλήθος. Μάζεψαν κάπου 180 άνδρες. Οι γυναίκες κι οι μανάδες των συλληφθέντων έπεφταν στα πόδια του Λάμπρου και του ζητούσαν να εκτελέσει αυτές στη θέση των ανδρών ή των γιών τους, ενώ οι Γερμανοτσολιάδες τις χτυπούσαν με μαστίγια. Σ’ ένα παιδί για να μαρτυρήσει, του έσπασαν πάνω στην πλάτη μια μαγκούρα και στη συνέχεια τον αποτελείωσαν με περίστροφο, γράφει σε μια περιγραφή της η συγγραφέας Μέλπω Αξιώτη. Έναν άλλο τον εκτέλεσαν επί τόπου γιατί τους φάνηκε ότι γέλασε.

Τους μαζεύουν στην πλατεία. Πολλοί ακούνε το όνομά τους και βγαίνουν. Καμιά 20αριά τους πηγαίνουν στο πρόχειρο στρατοδικείο, πούχει στηθεί στην Ελευθερούπολη, στον παιδικό σταθμό. Μετά την πρώτη διαλογή, μεταφέρουν τους υπόλοιπους στο σημερινό χώρο της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής.

Ξεδιάλεξαν 22 από το σωρό. Στην πλατεία της εκκλησίας ο Μωραΐτης βοηθούμενος από μερικούς αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού και από Ταγματασφαλίτες, έσπρωξαν την ομάδα αυτή των 22 στον απέναντι λοφίσκο. Τους μαζεύουν και τους μιλά ο Λάμπρου. Οι Γερμανοτσολιάδες μαζεύουν την πρώτη ομάδα. Καταλαβαίνουν ότι πρόκειται να εκτελεστούν όταν ακούν τη φωνή του Παρθενίου να λέει: “Μερικοί άνδρες να βγουν για απόσπασμα”. Τρέχουν καμιά 30αριά. Ακόμα κι οι ταγματασφαλίτες όταν διατάχτηκαν να πυροβολήσουν τη συγκεντρωμένη ομάδα δείλιασαν κι έτρεμαν. Πολλοί από  αυτούς αρνούνται να χτυπήσουν.

«Ξαφνικά αρχίζει να ρίχνει στο ψαχνό ένας νεαρός υπολοχαγός του Ελληνικού στρατού. Ο ίδιος επέβαλε και στους άλλους να πυροβολήσουν κατά της συγκεντρωμένης μικρής ομάδας, ειδάλλως τους απειλούσε με εκτέλεση». Αυτός ο αξιωματικός (σύμφωνα με μία μόνο πηγή) ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο μετέπειτα δικτάτορας που έκανε κι άλλα εγκλήματα σε άλλες συνοικίες της Αθήνας. Ανάμεσα σ’ αυτούς που πιάνανε και συγκέντρωναν τον κόσμο, ήταν ο ανιχνευτής Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, πρωθυπουργός αργότερα στη δικτατορία του Παπαδόπουλου. Οι δεσμοί τους χρονολογούνταν από τα χρόνια αυτά.

Ακούγονται πυροβολισμοί κι ομοβροντίες. Μέσα από τις ομοβροντίες των όπλων ακούγονται πιο ισχυρές, πιο δυνατές οι φωνές των πατριωτών που τα κορμιά τους δε λένε να πέσουν. “Ζήτω η ελευθερία. Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω το ΕΑΜ. Ζήτω ο ΕΛΑΣ. Ζήτω η ΕΠΟΝ”.

Οι νεκροί

Συνολικά τουφεκίστηκαν 22, οι περισσότεροι νέοι διαλεχτοί ανθρακωρύχοι που οι πιο πολλοί ήταν ενταγμένοι σε τμήματα του τάγματος του ΕΛΑΣ της Καλογρέζας.

1.Ανδριώτης Ευάγγελος 34 ετών
2.Αργυρόπουλος Δημήτριος 25 ετών
3.Αρτινιάν Νικόλαος 26 ετών
4.Βουτσάς Κωσταντίνος 18 ετών
5.Γεωργίου Κωσταντίνος 18 ετών
6.Καλοειδής Ιωάννης 32 ετών
7.Καμίνης Γεώργιος 28 ετών
8.Κανάκης Μιχαήλ 33 ετών
9.Κοντόπουλος Κωσταντίνος 30
10.Λασκαρίδης Γεώργιος 26 ετών
11.Μαυρίδης Αιμίλιοςψ27 ετών
12.Μικρόπουλος Παναγιώτης 19 ετών
13.Μινόπουλος Κωσταντίνος 52 ετών
14.Πανταλέων Αναστάσιος 28 ετών
15.Παπαδημητρίου Γεώργιος 26 ετών
16.Παρασκευάς Γεώργιος 26 ετών
17.Παρασκευάς Παντελής 24 ετών
18.Παπούδης Μιχαήλ 60 ετών
19.Σοφιανόπουλος Γεώργιος 17 ετών
20.Συρμαλόγλου Γεώργιος 28 ετών
21.Χρυσαύγης Γεώργιος 27 ετών
22.Πελεγκρίνο Αντώνιο, Ιταλός

Μετά την εκτέλεση ο Λάμπρου ανεβαίνει σε μια καρέκλα και βγάζει λόγο : “Σηκωθείτε όλοι όρθιοι κι ακούστε: θα περάσετε από δω κι ίσους γνωρίζει ο διοικητής της Καλογρέζας θα πάνε από δω κι όσους δε γνωρίζει θα πάνε από κει». Με υψωμένα κεφάλια περνάνε όλοι μπροστά του. Έκαναν διαλογή. Γέμισαν καμιόνια φορτηγά με 150 περίπου πατριώτες. Το καραβάνι παίρνει το δρόμο για το Χαϊδάρι. Πολλούς τους έστειλαν σε στρατόπεδα στη Γερμανία. Άλλους τους εκτέλεσαν στο Δομοκό και σε άλλα μέρη της Ελλάδας αργότερα. Λίγοι έζησαν. Μόνο 3 ή 4 γύρισαν στην Καλογρέζα μετά την κατοχή.

Μετά τον αποτρόπαιο αυτό έγκλημα η τρομοκρατία έγινε αφόρητη. Μετά από τις εκτελέσεις οι εγκληματίες Γερμανοασφαλίτες, τόβαλαν γρήγορα γρήγορα στα πόδια κι επέστρεψαν στα άντρα τους κυνηγημένοι από τις κατάρες και τα αναθέματα του ρημαγμένου λαού.

Μετά από αυτό το γεγονός κυκλοφορούσε στις συνοικίες της Αθήνας το τραγούδι :

“Η Κοκκινιά είναι Στάλιγκραντ
κι η Καλογρέζα Μόσχα
Κι οι συνοικίες του λαού
μας οδηγούν στη δόξα”
(Αντιστασιακό τραγούδι της Αθήνας της κατοχής).

Πηγές:

Είπαμε ξανά για την ατζέντα του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π.Ε. “Γ. Σεφέρης” (Ν. Ιωνία, Ν. Ηράκλειο, Μεταμόρφωση, Λυκόβρυση) και την ατζέντα του 2013, που ήταν αφιερωμένη στην Εθνική Αντίσταση στις γειτονιές αυτές. Βλέπε και εδώ.

Βασικός αφηγητής για τα κείμενα αυτής της ατζέντας ο κ. Γιώργος Κατιμερτζής, πρόεδρος τότε του παραρτήματος ΠΕΑΕΑ της Νέας Ιωνίας, 94 χρονών σήμερα νάναι καλά. Αλλά και το βιβλίο “Ιωνιώτες Αγωνιστές”, έκδοση της ΠΕΑΕΑ Ν. Ιωνίας και άλλα σχετικά άρθρα για το θέμα.