Η τυραννία του υποχρεωτικού χαμόγελου

*Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά: Αμάντα Πατσοπούλου

Για το #IFI

Αρχικό κείμενο: The Tyranny of the Forced Smile on work

Είμαι Ζυγός, ένας μανιώδης εξισορροπητής των απόψεων. Σπάνια θα κλίνω προς μόνο μία πλευρά και συνήθως τα αρνητικά μου σημεία στέκονται εμπόδιο στα θετικά μου. Βασίσου πάνω μου για να σου πω ποια είναι η «καλή» και η ανάποδη πλευρά, αλλά αν θες μια αναμφισβήτητη δήλωση, συχνά δεν μπορώ να είμαι ο άνθρωπός σου.

Στον εργασιακό τομέα, η αμφιλεγόμενη διάθεση στέκεται εμπόδιο. Βλέπεις, οι εργοδότες θέλουν να δουν πάθος. Αν δεν αγαπάς τη δουλειά σου και πάλι περιμένουν από εσένα να προσποιηθείς πως την αγαπάς και κάθε τρεις και λίγο, στα εταιρικά meetings και στις παρουσιάσεις, απαιτούν να επιδείξεις ξέφρενο ενθουσιασμό.

Πριν από 10 χρόνια βρέθηκα να δίνω συνέντευξη σε τρεις ακαδημαϊκούς για μία θέση λέκτορα σε πανεπιστήμιο. Και προς το τέλος με ρώτησαν «Θα περιγράφατε τον εαυτό σας ως έναν καθηγητή με πάθος για το επάγγελμά του;»

Σιωπή στο δωμάτιο. Σιωπή που κράτησε πολύ. Ώσπου να πάρω το χρόνο μου και να ξεροβήξω καθαρίζοντας το λαιμό μου πριν δώσω την απάντησή μου, προφανώς είχα ήδη χάσει τη θέση. Και το θέμα ήταν ότι δε θεωρούσα καν το εαυτό μου «καθηγητή», δεν είχα μπει σε τάξη για χρόνια. Τελικά, μπουρδούκλωσα τα λεγόμενά μου και είπα κάτι του στυλ «ναι, νομίζω είμαι παθιασμένος για διδασκαλία, κατά κάποιον τρόπο».

Στο περίπου παθιασμένος δηλαδή. Ακόμα και εκεί δε μπόρεσα να πάρω μια απόλυτη θέση, λες και έχω νευρικό τικ με τις ξεκάθαρες προτάσεις. Μετά από λίγο, αποχωρώντας από το γραφείο τους και κλείνοντας την πόρτα, άκουσα τον έναν εκ των τριών να βάζει τα γέλια.

Κάποια στιγμή αργότερα, τακτοποιήθηκα σε μία δουλειά που με ικανοποιεί και πλέον βρίσκομαι από την άλλη πλευρά του τραπεζιού, είμαι αυτός που παίρνει τις συνεντεύξεις. Τον χειμώνα θα είμαι στην επιτροπή του Maryland Institute College of Art, εξετάζοντας υποψηφίους διδάσκοντες. Αγχωμένη η επιτροπή για το νομικό πλαίσιο μιας συνέντευξης -μη τυχόν και φάμε καμία μήνυση λόγω λάθους ερώτησης – συμβουλεύτηκε διάφορους HRs, οι οποίοι με τη σειρά τους μας έδωσαν τρεις άξονες για να κινηθούμε:

α. Έχει ο υποψήφιος τα προσόντα για τη συγκεκριμένη δουλειά;

β. Θα ταίριαζε ο υποψήφιος εύκολα στο περιβάλλον εργασίας;

γ. Μοιάζει ο υποψήφιος να αγαπάει αυτή τη δουλειά;

Και έπεσα από τα σύννεφα όταν άκουσα πως τελικά η αγάπη για τη δουλειά σου είναι βασικός παράγοντας για μία επαγγελματική συνεργασία.  Οκ, κάποιοι λατρεύουν τη δουλειά τους, αλλά το να το εφαρμόζεις σαν προαπαιτούμενο για μία θέση, ξεπερνά κάποια όρια.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον κλάδο της Εξυπηρέτησης Πελατών, όπου η επίδειξη ενθουσιασμού από τον εργαζόμενο είναι σχεδόν καθήκον. Η Disney έχει θέσει αυτόν τον κανόνα και αν έχεις πάει στην DisneyLand  καταλαβαίνεις γιατί. Όλοι οι υπάλληλοι που αλληλεπιδρούν με το κοινό θεωρούνται ότι παίζουν έναν ρόλο. Ακόμα και οι φύλακες και όσοι κατευθύνουν το πλήθος, ακόμα και αυτοί, αναμένεται να ακολουθήσουν το σενάριο που λέει «Πόσο αγαπώ τη δουλειά μου!»

Λίγο πριν την Πρωτοχρονιά βρέθηκα και εγώ εκεί μαζί με την οικογένεια μου, παστωμένοι σαν σαρδέλες ανάμεσα στους επισκέπτες. Είχε τόσο κόσμο, που με το παραμικρό βήμα  που  έκανες, σκόνταφτες πάνω στα παπούτσια ενός μπόμπιρα.

Παρόλα αυτά, οι υπάλληλοι ήταν όλοι εκστατικά χαρούμενοι, με αμείλικτα αδιάκοπτα χαμόγελα στο πρόσωπό τους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μία υπάλληλο, σε πόστο στην είσοδο εστιατορίου, της οποίας της είχε ανατεθεί να λέει στον κόσμο ότι:

«Η τουαλέτα είναι στα αριστερά».

Το έκανε αυτό αδιάκοπα, με καρφωμένο ένα πλατύ χαμόγελο στα χείλη, όσο το πλήθος την προσπερνούσε και την κατέβαλλε ψυχολογικά.

Και δεν έχει μόνο η Disney εμμονή με τη Εξυπηρέτηση Πελατών, όλοι οι Αμερικάνοι έχουν. Αυτοί οι τρελαμένοι που βγάζουν διαδικτυακή οργή για ένα σκάρτο σέρβις σε εστιατόριο!

Όταν κάποτε εξυπηρετούσα τα τραπέζια στην Pizza Hut, δεν υπήρχε ακόμα το Yelp. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν οι πελάτες ήταν να «αρπάξουν» τον στριμμένο μας manager. Δεν «την έβρισκα» σερβίροντας πίτσα και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει κάποιος να νιώσει χαρούμενος για μια τέτοια δουλειά. Φυσικά παίζουν ρόλο και τα tips αλλά όχι και τόσο. Και πραγματικά, νιώθω κοντά σε όλους τους σερβιτόρους που δε μπορούν ούτε να κατσουφιάσουν, ούτε καν να παραπονεθούν για τα πονεμένα τους πόδια.

Και η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουν την ελευθερία να παραπονεθούν εν ώρα εργασίας.

Σαν να υπάρχει ένα τυραννικό καθεστώς που δεν το επιτρέπει. Η Προτεσταντική  εργασιακή ηθική μάς έχει γίνει αχταρμάς μαζί με σύγχρονες έννοιες περί αυτο-εξέλιξης και όλα μαζί σχηματίζουν μια κατάσταση όπου εμείς οφείλουμε να σφυρίζουμε χαρούμενα σαν τους Νάνους στην Disney.

Η δουλειά έγινε υποχρέωση από τότε που ο Αδάμ και η Εύα εκτοπίστηκαν από την Εδέμ. Αν και είμαστε αλυσοδεμένοι με την αποβλακωτική αναγκαιότητα του να «κερδίζουμε το ψωμί μας» ακόμα λέμε στους εαυτούς μας ότι προσφέρουμε την εργασία μας εθελοντικά, σαν να είναι επιλογή μας.

Κάποτε έζησα για λίγο στην Ανατολική Ευρώπη και ανακάλυψα ότι εκεί οι άνθρωποι έχουν μία πιο μετριοπαθή προσέγγιση ως προς την εργασία. Οι άνθρωποι εκεί δεν έμοιαζαν να «πρέπει» να αγαπούν τη δουλειά τους ή να θέλουν σώνει και καλά να μιλούν πολύ για αυτήν.

Μπορούσες να κάνεις μια βαθιά γνωριμία με κάποιον και να μη χρειαστεί να αναφερθεί το τι επαγγέλλεται για να ζήσει. Και αν κάποια στιγμή το έφερνε η κουβέντα να το πει, έμοιαζε σαν να ήταν ένα θέμα εκτός ύλης. Η ζωή εκεί είχε να κάνει -και λέγοντας ζωή εννοούμε την πραγματική έννοια της λέξης «ζωή», το πνεύμα, την ψυχή και το σώμα ταυτόχρονα – με προσωπικές επιδιώξεις, που δεν σχετίζονταν με την εργασία.

Ίσως αυτή η νοοτροπία να προκύπτει και από το μέγεθος της οικονομίας σε αυτές τις χώρες. Δεν είναι εύκολο να συγκινηθείς με την εργασία όταν οι ευκαιρίες είναι σπάνιες.

Ομολογουμένως, η δυναμική του Δυτικού Καπιταλισμού εξαρτάται άμεσα από αυτούς που εργάζονται με ιεραποστολικό ζήλο, που αρνούνται να δεχτούν ότι μια δουλειά είναι απλώς δουλειά. Πρέπει να είναι κάτι περισσότερο – να είναι «επάγγελμα», εξειδίκευση, περιπέτεια, ένα ταξίδι προς την κορυφή.

Αν και προσωπικά έχω συχνά νιώσει κάπως έτσι για τη δουλειά μου, ποτέ δεν ένιωσα ότι πρέπει να εκφράσω αυτόν τον ενθουσιασμό μου. Κρατάω απλά το κεφάλι μου ψηλά και άντε το πολύ, σε μία πολύ καλή μέρα, να σφυρίζω χαρωπά.

Απλά, σας παρακαλώ, μη μου ζητάτε να χαμογελάω αν δεν έχω τη διάθεση να το κάνω.

#workerland

Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά: Αμάντα Πατσοπούλου

Για το #IFI