Λεκτικό παραπέτασμα

Με την εκπνοή του 2019, στην ανασκόπηση των πολιτικών γεγονότων πρωτεύουσα θέση διεθνώς έχουν πραξικοπήματα, στρατιωτικές επεμβάσεις και αστυνομική καταστολή, αλλά και λαϊκές αντιδράσεις, μαζικές διαδηλώσεις, συνεχείς διαμαρτυρίες. Πραξικοπήματα όπως στη Βολιβία, στρατιωτικές επεμβάσεις όπως της Τουρκίας στη ΒΔ Συρία, αστυνομική καταστολή όπως στη Χιλή, αλλά και λαϊκές αντιδράσεις όπως στη Βολιβία από υποστηρικτές του νόμιμου προέδρου Ε. Μοράλες, διαδηλώσεις  από Κούρδους ανά την Ευρώπη, συνεχείς διαμαρτυρίες στη Χιλή με εκατοντάδες τραυματισμένους από πλαστικές σφαίρες των σωμάτων ασφαλείας. Ένα κουβάρι τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, από ΗΠΑ μέχρι Ρωσία και ΕΕ, και οι οικονομικοί ανταγωνισμοί που ρημάζουν ανά τον κόσμο τους λαούς, σχεδόν τριάντα χρόνια από την ήττα του υπαρκτού σοσιαλισμού. 

Κι αναρωτιέται κανείς σήμερα, μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ, πώς διασώζεται η αισιοδοξία που η καπιταλιστική Δύση υποσχόταν για συνεχή ευημερία, με την παγκόσμια σύγκλιση σε ένα ενιαίο πολιτικό και οικονομικό μοντέλο, στη φιλελεύθερη δημοκρατία των καπιταλιστικών κρατών; Κι αναρωτιέται κανείς γιατί η διάλυση της ΕΣΣΔ και το τέλος του ψυχρού πολέμου οδήγησαν σε ένα νέο κύμα αντικομμουνισμού, τόσο παράδοξο στο βαθμό που ο εχθρός του έχει πάψει να υπάρχει;  

Ο αντικομμουνισμός γίνεται το ερμηνευτικό κλειδί  για την κυρίαρχη εξουσία όχι μόνο για την ιστορία του εικοστού αιώνα αλλά και για τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού πρώτου. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου είναι η ρωσική επανάσταση, και κατ’ επέκταση κάθε επανάσταση αυτών που τους εκμεταλλεύονται, που  προσεγγίζεται με διαφορετικούς τρόπους, αλλά πάντα ερμηνεύεται ως το πρώτο βήμα προς τον σύγχρονο ολοκληρωτισμό.

Κι αν η Οκτωβριανή επανάσταση καθόρισε τον 20ο αιώνα, ενέπνευσε λαούς και άλλαξε τη ροή της ιστορίας,  για τη δυτική αναθεωρητική σκέψη η αποσύνθεσή της αρχίζει από την επικράτησή της. Στην καλύτερη περίπτωση, η ηρωική αφήγηση της νικηφόρας σοσιαλιστικής επανάστασης της εργατικής τάξης διαχωρίζεται από τις τιτάνιες προσπάθειες οικοδόμησης του σοσιαλισμού που συρρικνώνονται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. Και θρηνούν δήθεν τις χαμένες ευκαιρίες για μια ιδεατή επανάσταση που προδόθηκε και ηττήθηκε πολύ πριν από την υποστολή της σημαίας στο Κρεμλίνο. Την  υποστολή μετά από 74 χρόνια της κόκκινης σημαίας με το σφυροδρέπανο από τους τρούλους του Κρεμλίνου εκμεταλλεύτηκε ο κυρίαρχος λόγος, που άλλοτε με συγκαταβατική ειρωνεία υποκρίνεται κατανόηση για την απογοήτευση τόσων αγωνιστών που με τρομερή θυσία, πάλη και στέρηση άντεξαν για να ηττηθούν στο τέλος, κι άλλοτε με έπαρση προπαγανδίζει τη νίκη της αστικής δημοκρατίας και την επικράτηση της οικονομίας της αγοράς.  

Κι όμως αυτά τα εβδομήντα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ είναι η ιστορία της εκπληκτικής επιβίωσης και επιτυχίας της επανάστασης ενάντια στης συντριβές. Τη στιγμή της επανάστασης, μετά από τρία χρόνια πολέμου με τη Γερμανία και την Αυστρία, η κατάσταση ήταν απελπιστική όσον αφορά στα  τρόφιμα, τα καύσιμα στις μεταφορές, τη βιομηχανική παραγωγή, τη διάλυση του στρατού. Η κατάσταση μάλιστα έγινε χειρότερη μετά την επανάσταση, με οικονομικό αποκλεισμό από τον υπόλοιπο κόσμο και με τον τετραετή εμφύλιο πόλεμο που υποστηρίζονταν, από πλευράς στρατευμάτων, χρημάτων και εξοπλισμού, με επιμονή από τις καπιταλιστικές δυνάμεις εχθρικές προς τους Σοβιετικούς. Ωστόσο, μέσα από απόλυτη δράση, αποφασιστικότητα και επινοητικότητα, οι κομμουνιστές πέτυχαν. Σε μια τόσο απελπιστική κατάσταση ήταν εκπληκτική η νίκη του Κόκκινου Στρατού και κατά συνέπεια ο θρίαμβος της  κομμουνιστικής επανάστασης ενάντια στις αντιδραστικές δυνάμεις. 

Και αν δεν μπορεί ο κυρίαρχος λόγος να ακυρώσει τις θυσίες εκατομμυρίων κομμουνιστών που είδαν την ιδιότητα μέλους του κόμματός τους ως κοινή ευθύνη για υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, των οποίων η αφοσίωση ήταν σφυρηλατημένη σε επανάσταση και πόλεμο, των οποίων ο αγώνας ξεπληρώθηκε με φυλακίσεις, ανασκουμπώθηκε όμως να πείσει για την ματαιότητα του αγώνα τους.

Για να θεωρηθεί ουτοπία ο κομμουνισμός, να  δικαιωθεί ο καπιταλισμός, το αμφισβητούμενο δυτικό μοντέλο να αποκαλυφτεί βιώσιμο και η παγκόσμια επανάσταση να μην είναι πλέον ούτε βέβαιη και πολύ περισσότερο απαραίτητη. Κι ενώ ταυτίζονται καπιταλισμός με τη δημοκρατία, συγχρόνως εξισώνονται φασισμός και κομμουνισμός που περιορίζονται σε μια τραγική παρένθεση στον αναπόφευκτο δρόμο προς τον φιλελευθερισμό. Η αστική δημοκρατία μοιάζει, όσο κι αν στα λόγια το αρνείται, να απελευθερώνεται από την κληρονομιά του αντιφασισμού, ένα από τα συστατικά στοιχεία της στην ηπειρωτική Ευρώπη, και βασίζεται ολοένα και πιο ξεκάθαρα στον αντικομμουνισμό. Και ο καπιταλισμός θεωρείται ο αξεπέραστος ορίζοντας της εποχής μας. 

Κι εμείς, εμποτισμένοι στο πνεύμα της εποχής, βυθιζόμαστε στην άμεση εμπειρία πληροφοριακών μηνυμάτων, διαδοχικών γεγονότων, επειγόντων προτεραιοτήτων, αποπροσανατολισμένοι σε μεμονωμένες πράξεις,  χωρίς την απόσταση που προσφέρει μια συνολική αντίληψη των γεγονότων, χωρίς τη γνώση που αποκτάται με την αποκάλυψη των μυστικών συγγενειών μεταξύ γεγονότων που επιφανειακά εμφανίζονται να μη σχετίζονται μεταξύ τους. Μοιάζει αόρατο το κοινό νήμα που συνδέει τους αγώνες στη Λατινική Αμερική με τις κινητοποιήσεις στη Γαλλία και  τη δική μας δυσαρέσκεια, γιατί εστιάζουμε στις διαφορές στην καταπίεση που βιώνουμε και όχι στον σκοπό που αυτές εξυπηρετούν, να ενισχυθεί ο καπιταλισμός. Η απουσία της ΕΣΣΔ στέρησε από τους εργατικούς αγώνες ανά τον κόσμο τη συνεκτική στρατηγική για την υπέρβασή τους, την αναγνώριση της αλληλεξάρτησής τους. 

Κι αυτό που επικρατεί σαν   πνεύμα εποχής και μας διαποτίζει είναι πως η εξουσία δεν χαρακτηρίζεται πια από μια διαλεκτική που βασίζεται στην οικονομία ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, αλλά μάλλον από ένα σύνθετο πλέγμα συσχέτισης σχέσεων, όπου οι αγώνες δεν είναι ταξικοί και ούτε έχουν κανένα σοσιαλιστικό στόχο. Το φύλο, η σεξουαλικότητα, η φυλή και άλλα ζητήματα που αποκαλύπτουν ανισότητες στην κοινωνία σε διαφορετικές ομάδες καταπίεσης είναι το επίκεντρο των μεταμοντέρνων προσεγγίσεων. Κι είναι αυτές που  επιτρέπουν την αναζωογόνηση του μύθου της αντιπροσωπευτικής αστικής δημοκρατίας φέρνοντας στην επιφάνεια διάφορες δομές καταπίεσης, παρακάμπτοντας όμως την οικονομική που είναι η βάση του συστήματος. 

Η  οικονομική εστίαση του Μαρξ θεωρείται εξαντλημένη κι ας βιώνουμε στην πραγματική μας ζωή τις ολέθριες συνέπειες της οικονομικής εκμετάλλευσης και το θεμέλιο της πολιτικής ταυτότητας δεν είναι η ταξική πάλη μεταξύ του εκμεταλλευτή,  που είναι η αστική τάξη, και του εκμεταλλευομένου που είναι η εργατική τάξη, αλλά στη βάση της γενικής ιδέας της καταπίεσης δημιουργούνται διάφορες κατηγορίες καταπιεσμένων όπως γυναικών, ομοφυλόφιλων κλπ. που δρουν αυτόνομα και παράλληλα. Και δεν αναγνωρίζουμε την αλληλεπίδραση των αγώνων μας, γεγονός που οδηγεί σε αναποτελεσματική οργάνωση, αγνοώντας το γενικό σύστημα που δημιουργεί αυτές τις καταπιέσεις. 

 Εναποθέτοντας τις ελπίδες μας στο αυθόρμητο των διαφόρων ειδών συγκρούσεων, όποια προοπτική των αγώνων χάνεται και επανέρχεται τυχαία και περιστασιακά και, πολύ περισσότερο, απομακρύνεται η σοσιαλιστική προοπτική. Γι’ αυτό επιδιώκεται η διάλυση των κομμουνιστικών κομμάτων, να μην υπάρχει ο συλλογικός καθοδηγητής που να δώσει σοσιαλιστική προοπτική στους αγώνες, να βοηθήσει την εργατική τάξη να κατανοήσει το καπιταλιστικό σύστημα και να αποκτήσει ταξική συνείδηση.  Ώστε στο τέλος το πρόβλημα μας να περιορίζεται στην αναδιάρθρωση διεφθαρμένων ιεραρχιών και αποτυχημένων δομών εξουσίας στο καπιταλιστικό μας σύστημα, έτσι ώστε να γίνουν δίκαιες και αποτελεσματικές, γιατί η καλύτερη κυβέρνηση που θα μπορούσαμε να ελπίζουμε είναι μια αντιπροσωπευτική κυβέρνηση η οποία χρησιμοποιεί μια δίκαιη, καπιταλιστική οικονομία με ελέγχους χειραγώγησης της διαφθοράς.

Κι όλα αυτά, αντικομμουνισμός, πολιτικές ταυτοτήτων, αυτοπροσδιορισμοί, αυτονομία κλπ. λειτουργούν σαν ένα λεκτικό παραπέτασμα,  για να καλυφτεί η εκμετάλλευση, να γίνει αόρατη η ταξική πάλη, να καμουφλαριστεί ο φόβος της κυρίαρχης τάξης από την απειλή της εργατικής τάξης, που έχει τη δύναμη για αλλαγή της κοινωνίας.