Κούβα και κορονοϊός

Όταν τα χλωμά κίτρινα αστέρια της σημαίας της ΕΕ καταρρίπτονται ακόμα περισσότερο και ταυτοχρόνως το βλέμμα στρέφεται περίπου στα οκτώ χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στην Κούβα, οι ευρωπαϊκοί λαοί θα έλεγε κανείς ότι αφυπνίζονται. Δράση και αντίδραση όπως γνωρίζουμε, κάτι που σημαίνει ότι η «καραντίνα» επεκτείνεται. Μάλιστα στην περίπτωση αφύπνισης των λαών επεκτείνεται σε οποιαδήποτε μορφή δικαιωμάτων. Ήδη εργασιακά δικαιώματα μπαίνουν στον πάγο, η φτώχεια των ευέλικτων στρωμάτων γιγαντώνεται, ο φόβος για την ίδια την επισφαλή ζωή τους είναι μαχαίρι ενδεχομένως πιο επώδυνο και από τον COVID-19.

Βέβαια, το ζητούμενο σε αυτή την κουβέντα περί υγείας είναι η χρόνια καραντίνα υποχρηματοδότησης της δημόσιας υγείας, η οποία μεταφράστηκε σε μία μακάβρια επιλογή του ποιος θα ζήσει, σε μία αδυναμία των αστικών δυτικών κρατών να στηρίξουν σε επίπεδο πρόληψης αλλά και θεραπείας τον πληθυσμό. Παράλληλα με την ασυδοσία των ιδιωτών επιχειρηματιών της υγείας (βλ. διαγνωστικών κέντρων) που κερδοσκοπούν επί της ανθρώπινης υπόστασης και επί των θρυμματισμένων κρατικών προϋπολογισμών.

Το ερώτημα, που αν κατανοηθεί ενδεχομένως να μετατρέψει το χειροκρότημα στις 9 σε δράση διαρκείας, είναι γιατί στρεφόμαστε στο παράδειγμα της Κούβας. Μίας χώρας που πριν 60 χρόνια ήταν το καζίνο/πορνείο των ΗΠΑ, με 400 χιλιάδες οικογένειες χωρίς τις απαραίτητες συνθήκες υγιεινής και περίπου 3 εκατομμύρια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Όσον αφορά στην υγεία των Κουβανών τότε… τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι περισσότερες οικογένειες στην προεπαναστατική Κούβα δεν είχαν την παραμικρή δυνατότητα αγοράς φαρμάκων ή αναγκαζόντουσαν να πουλήσουν τα ζώα τους (πχ. αγελάδες, κύρια μέσα για την εργασία τους) για να τους επισκεφθεί κάποιος γιατρός. Γιατί να μας προβληματίζει εμάς στην Ελλάδα του 21^ου αιώνα, στην Ελλάδα των χρυσών κουταλιών και της Ευρωπαϊκής αγκαλιάς…;

Ίσως γιατί ένα στα πέντε φτωχότερα νοικοκυριά έχουν μη καλυπτόμενες υγειονομικές ανάγκες -κατά βάση λόγω κόστους-;

Ίσως γιατί πάνω από το 1/3 των δαπανών υγείας (φάρμακα κ.λπ.) προέρχονται από τα εισοδήματά μας;

Ίσως γιατί ένα στα δέκα νοικοκυριά δεν είχε τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας όταν την χρειαζόταν;

Ίσως γιατί η Ελληνική περιφέρεια στερείται βασικών για την εποχή μας ιατρικών μηχανημάτων και νοσοκομειακών δημόσιων δομών;

Ίσως γιατί η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας παραμένει μία βιβλιογραφική αναφορά;

Ίσως γιατί οι δαπάνες υγείας μειώθηκαν 30% στη διάρκεια της κρίσης και ειδικά οι δημόσιες δαπάνες έφτασαν σε ιστορικά χαμηλό (Μνημόνια, δεσμεύσεις πρωτογενών πλεονασμάτων κλπ); (Δες εδώ)

Σε αυτά και σε άλλα πολλά μπορεί να αναφερθεί κάποιος για την κατάσταση των υγειονομικών συστημάτων στα κράτη της ΕΕ, όπως κατά πόσο η Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη μεταφράζεται σε μπλοκάρισμα ιατρικού εξοπλισμού μεταξύ των κρατών-μελών κ.λπ..

Το τι ζητάει το βλέμμα μας από ένα νησί στην Καραϊβική, είναι αυτό που έχει ανάγκη ο σύγχρονος άνθρωπος, να ζήσει με αξιοπρέπεια και να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα υγείας του με τη σοβαρότητα που τους αναλογούν. Αυτό ανακαλύπτει κανείς αν σκαλίσει μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της Κούβας την δεκαετία του 1990 (Ειδική Περίοδος), μετά τις ανατροπές στον σοσιαλιστικό κόσμο.

Η Κούβα στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε αριθμούς:

• Από το 1989 έως το 1993 το ΑΕΠ έπεσε κατά 34.76%

• μείωση 80% των εσόδων από τις εξαγωγές

• μείωση περίπου 80% των εισαγωγών

• Η αναλογία εισαγωγών/ΑΕΠ ήταν στο 40% το 1990, ενώ για το 1993 είχε πέσει στο 15%, έχοντας πλέον λιγότερα χρήματα

• το επίπεδο των επενδύσεων ανάμεσα στο 1990 και το 1993 είχε πέσει πάνω από 85%

Μέσα σε μία τέτοια πανωλεθρία θα φαντάζεται κανείς ότι οι κρατικές παροχές και οι δημόσιες υπηρεσίες ήταν στα πρόθυρα κατάρρευσης. Η ανταπόκριση της Κουβανικής κυβέρνησης και του κουβανικού λαού είναι αξιοθαύμαστη και αποτελεί σημείο αναφοράς για τα σύγχρονα δεδομένα.

Μέσα από τις υπηρεσίες υγείας, που αφορούν στις δομές, στο ιατρικό προσωπικό και στις δαπάνες βλέπουμε την αντίληψη των κρατικών παρεμβάσεων. Οι παρεμβάσεις έγιναν ούτως ώστε να διασφαλιστεί δωρεάν και καθολικά το κοινωνικό δικαίωμα στην υγείας, δηλαδή όσο είναι δυνατόν ένα υψηλό επίπεδο υγείας ως βασικό στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης και αξιοπρεπούς διαβίωσης του πληθυσμού.

Πώς εκφράστηκαν τότε:

• Η δαπάνη ανά κάτοικο το 1989 ήταν στα 96.66 πέσος, ενώ το 1993 στα 107.57 πέσος

• Το 1989 υπήρχαν 265 νοσοκομεία ενώ μέχρι το 1993 αυξήθηκαν σε 279

• Οι πολυκλινικές από 421 το 1989, αυξήθηκαν σε 427 το 1993

• Τα ειδικά κέντρα φροντίδας της μητρότητας αυξήθηκαν από 148 σε 258

• Το Υπουργείο υγείας αύξησε 80% την επιδότηση για τα έξοδα του προσωπικού, ενώ αντίθετα μείωσε 43% αυτά της άμυνας!

• Κατάφερε να εντάξει 66,985 επιπλέον προσωπικό

• Αύξησε 33% το ιατρικό προσωπικό μέσα στα 5 πιο δύσκολα χρόνια

• Ανέπτυξε το περίφημο πρόγραμμα του οικογενειακού ιατρού, καλύπτοντας επιπλέον μέσα σε τέσσερα χρόνια το 40% του πληθυσμού (49% ήταν προηγουμένως).

• Τα κέντρα βιοτεχνολογίας και φαρμακευτικής βιομηχανίας που είχαν εθνικοποιηθεί το 1960 ελέγχονταν από το Υπουργείο Υγείας παράγοντας φάρμακα και εμβόλια που εξάλειψαν την ιλαρά (1993), τον κοκκίτη (1994), την ερυθρά και παρωτίτιδα (1995)

Σήμερα, το Κουβανικό σύστημα υγείας, στηριζόμενο στις κατακτήσεις της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, παρέχει διεθνιστική ιατρική βοήθεια σε πάνω από 12 κράτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ιατρικής φροντίδας είναι οι υπηρεσίες που έδωσε σε Βρετανικό κρουαζιερόπλοιο όταν κανένα άλλο κράτος δεν την παρείχε.

Για τον ίδιο τον πληθυσμό υπάρχουν ειδικά προγράμματα καθημερινά στην τηλεόραση, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας, που ενημερώνουν τους πολίτες για τα μέτρα προστασίας, την φύση του ιού και τα συμπτώματα καθώς και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα. Έχει ξεκινήσει μία τεράστια καμπάνια χαρτογράφησης των πιθανών υποθέσεων σε όλη την Κούβα ούτως ώστε να βρεθούν έγκαιρα κρούσματα και να εφαρμοστεί το κρατικό σχέδιο για τον περιορισμό των κρουσμάτων. Χτυπώντας πόρτα-πόρτα φοιτητές και φοιτήτριες των ιατρικών σχολών, μπήκαν μπροστά σε αυτήν την μάχη με την κατάλληλη υποστήριξη για να είναι πιο δυνατή η πρόληψη αλλά και η ανίχνευση εγκαίρως θυμάτων του ιού.

Σε περίπτωση που κάποιος Κουβανός έχει συμπτώματα ο γιατρός της περιοχής του τον επισκέπτεται για να εξακριβώσει την κατάσταση. Αν διαπιστωθεί ότι τα συμπτώματα είναι αυτά του COVID-19 μπαίνει σε καραντίνα στο σπίτι του και παρακολουθείται. Αν εμφανιστούν συμπτώματα δύσπνοιας, τότε στέλνεται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους των νοσοκομείων για να γίνουν τα τεστ και η απαραίτητη φροντίδα.

Μήπως αυτά βλέπουμε σήμερα και αναλογιζόμαστε τις κατακτήσεις του Κουβανικού κράτους, του σοσιαλισμού; Αυτά φαντάζουν αρκετά (αλλά δεν είναι) για να κατέβει η σημαία της ΕΕ, για να ανοίξει ο δρόμος για μια διαφορετική προσέγγιση του κράτους και ενός κεντρικού σχεδιασμού στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου, μακριά από εμπόρους υγείας, παιδείας κ.λπ. και κάθε λογής παράσιτο του κοινωνικού πλούτου.

Αυτά βλέπουμε και δυναμώνει η φλόγα της ταξικής διεκδίκησης για μία καλύτερη ζωή, που ο καπιταλισμός και το κράτος του αδυναμεί δομικά να μας δώσει. Δυστυχώς τα βλέπουμε πλέον από το σπίτι μας. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές χρειάζεται να βρούμε διεξόδους δημιουργικότητας, ενεργοποίησης και όχι παθητικής κατανάλωσης του φόβου που στρώνει το έδαφος για το αύριο. Σε αυτές τις συνθήκες δυναμώνουμε τα δίκτυα αλληλεγγύης, τις κοινωνικές σχέσεις, έστω και εξ αποστάσεως, δίνουμε ραντεβού για το αύριο που θα φέρει τη δική μας σφραγίδα. Μένουμε Δυνατοί!

Θοδωρής Μάρδας,

Υπ. Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας/ MSc Κοινωνικής Πολιτικής

Το σκίτσο είναι του Δ. Γεωργοπάλη