Ευθύνη ή καθήκον;

Το σκληρό παιχνίδι της αμείλικτης πραγματικότητας και της πολιτικής τακτικής και στρατηγικής της αντιμετώπισης, έχει εσχάτως μπουκώσει από την κατάχρηση του όρου ατομική ευθύνη. Περασμένη από τα διαστρεβλωτικά κάτοπτρα της ταξικής ωφέλειας και την κακοήθεια της καθωσπρεπίστικης επικράτησης ενός άκρατου ατομικισμού – που φόρεσε τη λεοντή της ελευθερίας σκέψης και πράξεων, για να δίνει άλλοθι στο «ο θάνατός σου η ζωή μου» – η ατομική ευθύνη μετατράπηκε σε ιδεολογικό όπλο. Έτσι το καπιταλιστικό σύστημα, σε συνθήκες μάλιστα πανδημίας που το διευκόλυναν να περνάει ως φυσικά τα αφύσικα της ανθρώπινης ζωής και οντολογικής φύσης, πείθει εύκολα μάζες πως πρέπει να απαλλάσσονται της ατομικής ποινικής ευθύνης οι επίσημοι τζογαδόροι των θεόρατων κεφαλαίων που συσσωρεύονται με κρατήσεις και κάθε λογής εισφορές για τη συνταξιοδότηση των εργαζομένων, την ίδια στιγμή που αυτοί, απεργώντας και αντιστεκόμενοι στην εξόντωσή τους, πρέπει να έχουν πολλαπλή ατομική ευθύνη, αστική και ποινική, και όταν τους δέρνουν, τους προβοκάρουν ή ακόμη και τους …απαγορεύουν να αποφασίζουν τι θέλουν να κάνουν το κορμί και τη ζωή τους.

Το πρόβλημα δεν είναι στην εκφασισμένη αντίφαση. Η φύση του συστήματος τρέφεται από τέτοιες και δεν χωράνε καμία σύνθεση. Το πρόβλημα είναι πως κυριάρχησε η ψευδαίσθηση ότι η εξαρτημένη ατομική ελευθερία είναι διαβατήριο για έναν ανύπαρκτο παράδεισο. Στο μείζον ζήτημα του εμβολιασμού, η ατομική ευθύνη έγινε μαχαίρι στου καθενός το χέρι. Και η ανοσία και η δημόσια κι ιδιωτική Υγεία μαζί, καρπούζι που μπορείς να το δεις υπό το …λαϊκό πρίσμα «όλα τα σφάζω – όλα τα μαχαιρώνω». Κι αν είναι – που είναι στο τέλος – μάπα το καρπούζι, η ατομική ευθύνη σώζει, ως ανάθεμα, το έγκλημα εναντίον των πολλών που αφέθηκαν να πιστεύουν ότι αρρωσταίνουν και πεθαίνουν υπ’ ευθύνη τους και μόνο!…

Πάνε πολλά χρόνια, πίσω στις αρχές της δεκαετίας του ’80, που τολμάω να γράψω (στο «Βήμα» μάλιστα) ένα άρθρο για τη χρήση του HIV, του έητζ, ως όπλου. Όχι των συνωμοτών, του κεφαλαίου, των φαρμακοβιομηχανιών κ.λπ. Αλλά ως ατομική οπλοφορία και δη από νομική σκοπιά. Είναι η απαρχή του προβλήματος. Οι κοινωνίες, όπως και οι επιστήμονες, ξέρουν ελάχιστα για την αρρώστια. Οι προκαταλήψεις, η σεξουαλική ζωή, ομόφυλη ή μη, ο ρηγκανοθατσερισμός, είναι στο απόγειο. Οι ελληνικές «αρχές» έχουν μαύρα μεσάνυχτα. Ο τρόμος, και από άγνοια και καλλιεργημένος από συμφέροντα, αλλοιώνει και τις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλαξε έκτοτε άρδην, κι ας μην ομολογείται πλέον από κανέναν. Κίνητρο ήταν το δράμα μιας φίλης από αφανώς πλούσια οικογένεια, που έφερε στην Αθήνα από την Αμερική και έκρυψε ώσπου να πεθάνει τον αδερφό της με έητζ τελικού σταδίου και τη συνενοχή μεγάλου ιδιωτικού νοσοκομείου. Στις ΗΠΑ ήταν πεταμένος εκτός συστήματος, παρά τα λεφτά του, και εντελώς μόνος. Λίγο πριν κλείσει τα μάτια του, της εξομολογήθηκε πως ενώ ήξερε πως πάσχει, συστηματικά επί δύο χρόνια κοιμόταν με ό,τι και όποιον-α έβρισκε, χωρίς προφύλαξη, με σκοπό να τους κολλήσει εκδικητικά… Για να απαντήσει στο ερώτημα «γιατί βρήκε εμένα κι όχι κάποιον άλλο η ατυχία»… Λίγο καιρό μετά το άρθρο ήρθαν και οι πρώτες δίκες σε άλλες χώρες, για φόνο εκ προμελέτης με όπλο το έητζ! Ύστερα διδακτορικά με το ίδιο θέμα και πολλές ταινίες, παράλληλα με τις κοινωνικές και επιστημονικές εξελίξεις, μετά από τριάντα εκατομμύρια θύματα και καθημαγμένη τη Αφρική.

Σαράντα χρόνια μετά, ο κόβιντ ενσκύπτει ως πανδημία. Δεν χτυπάει τις σεξουαλικές κυρίως σχέσεις (σπέρμα – αίμα επί έητζ) αλλά όλες αδιακρίτως. Θέτει στο κρεβάτι του αόρατου Προκρούστη την απλή ανθρώπινη επαφή – συνάντηση σε απόσταση δυο μέτρων. Τότε αποχή και προφυλακτικό, τώρα μάσκα και απομόνωση. Τότε φάρμακα πανάκριβα έως σήμερα, τώρα όμως εμβόλια. Η υγεία εμπορεύσιμη, χειραγωγήσιμη, εκμεταλλεύσιμη και τότε και τώρα.

Σαράντα χρόνια μετά φρικάρω, σύντροφοι, με την ιδέα ότι σε έναν κοινωνικό χυλό, σε συνθήκες πολτοποίησης της ταξικής συνείδησης και με την επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη σε εκρηκτική ώθηση, συζητάμε για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού στο επίπεδο της άθλιας ΕΕ, της γελοίας πολιτικής του χαρτζιλικίου, τη σκοτσέζικη εκδίκηση χιλιάδων φιλάθλων με κόβιντ που κατέβηκαν να μολύνουν εν γνώσει τους τους Άγγλους στο «Γουέμπλεϊ», και τον Καρανίκα με τον Αδωνι να πίνουν καφεδάκι με δημόσια κουβεντούλα για το υγιεινό δημόσιο αγαθό της καναβουριάς. Ανάμεσα στα άλλα αυξημένα καθήκοντα μετά το Συνέδριο του Κόμματος, νομίζω ότι έχουμε υποχρέωση απέναντι στον λαό, αλλά και στους εαυτούς μας, να επαναφέρουμε τον δημόσιο και ιδιωτικό ακόμα διάλογο στο επίπεδο της επίπονης ιδεολογικής, επιστημονικής και υπεύθυνης ορθολογικής σοβαρότητας που μας αξίζει. Στο κάτω – κάτω της γραφής, το υποδειγματικό ποσοστό εμβολιασμένων στο Συνέδριο δεν χαρακτηρίστηκε ούτε από τους αντικομμουνιστές εχθρούς μας «σταλινικό», όπως συνηθίζεται. Γιατί ήταν έμπρακτα αποστομωτικό. Γιατί είναι άλλο πράγμα η ατομική ευθύνη κι άλλο το ατομικό καθήκον για μας έναντι όλων. Ο παράδεισος είναι εδώ και τώρα. Όπως και η κόλαση. Και δεν φταίει το μαχαίρι αλλά πάντα το χέρι, αν δεν σκίζει τα σκοτάδια, χωρίς άλλη ανταμοιβή από το φως.-

Σημείωση: Το άρθρο της Λιάνας Κανέλλη αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 3-4/7/2021