25 Οκτώβρη, Πέτρογκραντ

Με την ελπίδα ότι όλα θα λειτουργούσαν πλέον στη βάση του σχεδίου, ο Αντόνοφ κι o Μπλαγκονράνοφ έστειλαν ένα τελεσίγραφο προς τους υπουργούς της κυβέρνησης ζητώντας τους να καταθέσουν τα όπλα μεσα σε είκοσι λεπτά. Σε περίπτωση άρνησης, το λόγο θα έπαιρναν τα πυροβόλα. Τα πυροβόλα, όμως, έπρεπε με κάποιον τρόπο να λειτουργήσουν. Το τηλέφωνο χτυπούσε συνέχεια. Από το Σμόλνι πίεζαν για άμεση έναρξη των πυρών. Μια φήμη για αποδοχή του τελεσίγραφου και παράδοση των Χειμερινών Ανακτόρων καθυστέρησε ακόμα περισσότερο την ανάληψη δράσης ενώ, μια αναγνώριση με αυτοκίνητο προς τις γραμμές του εχθρού έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή των αντιπροσώπων της Επαναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής. Όταν οι τελευταίοι συνήλθαν από τον αιφνίδιο κίνδυνο, διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε το προβλεπόμενο φανάρι με το οποίο το φρούριο θα μπορούσε να συνεννοηθεί με το καταδρομικό “Αβρόρα”. Η αναζήτηση φαναριού ήταν ένα ακόμα περιστατικό της επαναστατικής νύχτας.

Τελικώς, δύο ναύτες βεβαίωσαν ότι, αν και δεν ήταν πυροβολητές, θεωρούσαν πως τα πυροβόλα είναι δυνατόν να λειτουργήσουν με κάποιο ποσοστό κινδύνου, μάλλον σημαντικό. Στη χειρότερη περίπτωση, θα μπορούσαν να εκραγούν και να σκοτώσουν τον πυροβολητή που τα πυροδοτούσε. Οι ναύτες ανέλαβαν αυτόν τον κίνδυνο. Λίγο αργότερα, ενώ γενικευόταν η ανταλλαγή πυρών ελαφρών και αυτόματων όπλων γύρω από τα Χειμερινά Ανάκτορα, τα πυροβόλα άρχισαν τις βολές. Προς γενική κατάπληξη, κατάφεραν να ρίξουν 30-35 βολές. Η αποτελεσματικότητα των βολών ελάχιστη σημασία είχε μέσα στις τότε συνθήκες. Μόνο δύο από τις οβίδες που ρίχτηκαν χτύπησαν την πρόσοψη των ανακτόρων -το πού προσγειώθηκαν οι υπόλοιπες οβίδες παρέμεινε άγνωστο.

Την ίδια στιγμή όμως, άρχισε τις βολές του το καταδρομικό “Αβρόρα”. Πολλές από αυτές ήταν άσφαιρες, αλλά μέσα στο σκοτάδι και τους θορύβους της μάχης κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τη διαφορά. Εκείνο που καταγράφηκε ήταν ότι οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούσαν πυροβολικό. Το σχέδιο άμυνας των ανακτόρων, το οποίο στηριζόταν στα αυτόματα όπλα -πολυβόλα- δεν ήταν πλέον εφαρμόσιμο. Ως εκ τούτου, η συνέχιση της αντίστασης φαινόταν μάταιη στους υπερασπιστές. Εξάλλου, πολύ λίγοι από αυτούς εννοούσαν να πεθάνουν στο όνομα μιας υπόθεσης που οφθαλμοφανώς είχε πλέον πεθάνει.

(Η περιγραφή στηρίζεται στη μαρτυρία του μπολσεβίκου Μπλαγκονράτοφ, επιτρόπου της Επαναστατικής Επιτροπής, από τους επικεφαλής της επίθεσης στα Χειμερινά Ανάκτορα. Δημοσιεύτηκε με τον τίτλο “Ημέρες του Οχτώβρη στο φρούριο Πετροπαβλόφσκ” στο περιοδικό Προλεταριακή Επανάσταση).

Το βράδυ της 25ης Οκτωβρίου, τα Χειμερινά Ανάκτορα ήταν ίσως η μόνη περιοχή της Πετρούπολης στην οποία είχε εξουσία η Προσωρινή Κυβέρνηση. Δύο μοτοσικλετιστές από το φρούριο Πετροπαβλόφσκ παρέδωσαν ένα τελεσίγραφο το οποίο ζητούσε να διαλυθεί η κυβέρνηση και να παραδοθεί το κτίριο μέσα σε είκοσι λεπτά. Επίσης, προειδοποιούσε ότι, σε αντίθετη περίπτωση, το ανάκτορο θα βομβαρδιζόταν από τα πολεμικά πλοία που βρίσκονταν στο Νέβα και από το φρούριο. Η αμηχανία των υπουργών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δεν μπόρεσαν να δώσουν ούτε καταφατική, ούτε απορριπτική απάντηση στο τελεσίγραφο. Απλούστατα, όπως μέχρι τότε έκαναν, αποφάσισαν για μια ακόμα φορά να περιμένουν να δουν τις εξελίξεις.

Ακολούθησε ένα διάστημα αναμονής, στη διάρκεια του οποίου ένας αριθμός Κοζάκων και δόκιμων αξιωματικών της φρουράς των ανακτόρων διέρρευσαν μέσα στο σκοτάδι. Ο βομβαρδισμός που είχε προαναγγείλει το τελεσίγραφο αργούσε, για τους λόγους που εκθέσαμε. Όταν, επιτέλους, ήρθε η ώρα των οβίδων, ευτυχώς δε χρειάστηκε ουδείς σοβαρός βομβαρδισμός. Στις εννέα το βράδυ, το καταδρομικό “Αβρόρα” έριξε την πρώτη ομοβροντία με τα πυροβόλα του. Μέσα στο γενικό πανικό, λίγοι αντιλήφθηκαν ότι οι βολές του ήταν άσφαιρες. Λίγο αργότερα, σποραδικοί κανονιοβολισμοί αποτέλεσαν μάλλον το σύνθημα για την προώθηση προς τα ανάκτορα των αποσπασμάτων που τα είχαν κυκλώσει. Ακολούθησε ορυμαγδός πυροβολισμών, χωρίς όμως να εκδηλωθεί η αναμενόμενη γενική έφοδος. Πάντως, η άφιξη θωρακισμένων αυτοκινήτων στην πλατεία μπροστά από τα ανάκτορα συμπλήρωσε τόσο τον αποκλεισμό τους όσο και τις απειλές που επικρέμονταν πάνω από τους ενοίκους της.

Στις δέκα, συνέβη κάτι απρόσμενο. Οι πολιορκημένοι ή μάλλον οι πολιορκημένες γυναίκες του Τάγματος Γυναικών επιχείρησαν κάτι που έμοιαζε με επίθεση ή έξοδο. Οι πολιορκητές υποδέχτηκαν τις πολεμίστριες με αρκετό σαρκασμό, τις συνέλαβαν και τις έθεσαν σε περιορισμό στο στρατόπεδό τους. Δεν υπήρξε αιματοχυσία. Όμως μετά και από αυτή την απεγνωσμένη κίνηση, ήταν προφανές ότι η άμυνα της κυβέρνησης είχε συρρικνωθεί σχεδόν στη δύναμη αυτού καθαυτού του υπουργικού συμβουλίου. Οι επαναστάτες άρχισαν να προωθούνται προς το κτίριο με μια κίνηση που σχεδόν έμοιαζε πλέον με έφοδο. Η φρουρά σχεδόν δεν απάντησε με πυρά και τα θύματα ήταν ελάχιστα κι από τις δύο πλευρές.

Ο Σουχάνοφ περιγράφει με τον ακόλουθο τρόπο το τέλος της αστικής εξουσίας στην Πετρούπολη και τη Ρωσία.

“Ακόμα ένας δυνατός θόρυβος. Ολοένα και δυναμώνει και πλησιάζει, έως τις πόρτες της αίθουσας. Είναι προφανές ότι οι απ’ έξω πραγματοποιούν ‘εφοδο’ και ‘κυριεύουν’ το ανάκτορο. Ένας εύελπις εισέρχεται στην αίθουσα όπου είναι συγκεντρωμένοι οι υπουργοί και, σε στάση προσοχής, αναφέρει:

-Έτοιμοι να υπερασπιστούμε μέχρι τον τελευταίο. Ποιες είναι οι διαταγές της κυβέρνησης;
-Είναι ανώφελο! Παραιτούμαστε! Όχι αιματοχυσία! Να υποθέσουμε ότι το ανάκτορο έχει ήδη καταληφθεί;
-Μάλιστα, όλοι σχεδόν έχουν καταθέσει τα όπλα. Δεν απομένει παρά αυτή η αίθουσα.
-Να τους πείτε ότι δε θέλουμε αιματοχυσία κι ότι παραιτούμαστε. Υποκύπτουμε στην ισχύ…
-Γρήγορα βιαστείτε! Δεν επιθυμούμε αιματοχυσία!

Στην άλλη πλευρά της πόρτας, ο εύελπις μετέφερε την αποστολή των υπουργών στους νικητές επαναστάτες, οι οποίοι έκαναν μεγάλο θόρυβο κι έδειχναν τρομερή ανυπομονησία, χωρίς όμως να προχωρούν πέρα από εκεί που επέτρεπαν οι δόκιμοι αξιωματικοί. Σε αυτή τη στιγμή αμηχανίας, η όλη σκηνή άλλαξε χαρακτήρα.

-Ας καθίσουμε γύρω από το τραπέζι, λένε οι υπουργοί και παίρνουν τις θέσεις τους στις πολυθρόνες, ώστε να παρουσιάζουν εικόνα δημόσιων ανδρών, πολύ απασχολημένων με τη διαχείριση των ζητημάτων του κράτους.

Όμως οι πόρτες άνοιξαν ξαφνικά και ένα πλήθος ενόπλων εισέβαλε στην αίθουσα, η οποία γέμισε ασφυκτικά. Επικεφαλής τους ήταν ο ίδιος ο Αντόνοφ. Ο Παλτσίνσκι (γενικός κυβερνήτης της Πετρούπολης και μέλος του υπουργικού συμβουλίου) θεώρησε ευφυές να μπερδέψει τα πράγματα:

-Κύριοι, μόλις ήρθαμε σε συμφωνία με τους φίλους σας διαμέσου του τηλεφώνου. Περιμένετε λίγο, δε γνωρίζετε τις τελευταίες εξελίξεις!

Οι επικεφαλής των επαναστατών παραλίγο να σαστίσουν από τούτη την παρέμβαση, συνήλθαν όμως πολύ γρήγορα.

-Μέλη της Προσωρινής Κυβέρνησης, διέκοψε ουρλιάζοντας ο Αντόνοφ. Είμαι μέλος της Επαναστατικής Στρατιωτικής Επιτροπής και σας θέτω υπό κράτηση!

-Τα μέλη της Προσωρινής Κυβέρνησης αναγκάζονται να υποκύψουν στη βία και παραδίδονται ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε αιματοχυσία, απάντησε ο Κονοβάλοφ (αντιπρόεδρος της τελευταίας κυβέρνησης συνασπισμού το Σεπτέμβριο).

Ακολούθησε πανδαιμόνιο, καθώς οι συγκεντρωμένοι, αγανακτισμένοι από τη συνεχή επίκληση της αποφυγής της αιματοχυσίας, ζητούσαν το λόγο από τους υπουργούς για τα θύματα της καταστολής την ημέρα εκείνη ή τις προηγούμενες ημέρες. Οι υπουργοί απολογούνταν ότι οι εντολές που έδωσαν αφορούσαν προειδοποιητικά πυρά στον αέρα. Η ατμόσφαιρα έγινε ιδιαίτερα θερμή και μάλλον η ζωή των υπουργών βρέθηκε σε άμεσο κίνδυνο. Η απουσία του Κερένσκι όξυνε το κλίμα, καθώς όλοι υποψιάζονταν ότι προετοίμαζε κάποια κίνηση εναντίον της επανάστασης.

Τελικώς, επιβλήθηκε κάποιου είδους τάξη, έγιναν οι προκαταρκτικές ανακρίσεις, πιστοποιήθηκε η ταυτότητα των συλληφθέντων και όλοι μαζί συγκρότησαν φάλαγγα με κατεύθυνση το φρούριο Πετροπαβλόφσκ. Η φάλαγγα των κρατουμένων, στο κρύο της νύκτας -ήταν δύο ή τρεις το πρωί- διέσχισε τους δρόμους και τις γέφυρες που οδηγούσαν στο φρούριο περνώντας μέσα από ομάδες ανθρώπων, ένοπλων ή άοπλων, οι οποίοι έκφραζαν με διάφορους τρόπους την εχθρότητά τους”.

Με τον άδοξο αυτό τρόπο τερματίστηκε η βραχύβια αστική εξουσία στη Ρωσία του 1917.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γ. Μαργαρίτη: «Η Ρωσική Επανάσταση – Μια σύντομη ιστορία», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ (δείτε εδώ).

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση